Sau gần 2 năm lấy ý kiến đóng góp, Ngân hàng Nhà nước đã chính thức ban hành Thông tư 21/2013/TT-NHNN quy định về mạng lưới hoạt động của ngân hàng thương mại. Rõ ràng, thông tư này sẽ siết chặt lại một số quy định vốn khá lỏng lẻo trong công tác phát triển mạng lưới của hệ thống ngân hàng thời gian vừa qua.

Xóa bỏ Quỹ tiết kiệm, điểm giao dịch

Có thể thấy, so với Quy định về mạng lưới hoạt động của ngân hàng thương mại ban hành kèm theo Quyết định 13/2008/QĐ-NHNN thì thông tư 21 đã bỏ bớt một số dạng tổ chức hoạt động trong mô hình của ngân hàng thương mại, trong đó quan trọng nhất là bỏ dạng Quỹ tiết kiệm và Điểm Giao dịch. 

Việc đua nhau mở quỹ tiết kiệm trong một thời gian dài, theo một cán bộ ngân hàng, thực chất là việc lách các quy định về mạng lưới của Ngân hàng Nhà nước. “Cơ quan này quy định rất chặt chẽ về ví trí, số lượng trên một địa bàn được mở phòng giao dịch, nhưng lại chưa quy định điều này với Quỹ tiết kiệm; hay hiểu nôm na là mở quỹ tiết kiệm điều kiện ít ngặt nghèo và dễ dàng hơn”, vị cán bộ trên nhận xét.

Nhiều cán bộ ngân hàng cũng thừa nhận tình trạng này, vì “chỉ cần nhìn qua các chỉ tiêu kinh doanh của nhân viên quỹ sẽ thấy không khác gì chỉ tiêu của một Phòng giao dịch, từ huy động, phát hành thẻ, tín dụng... ”. Tuy nhiên, trên thực tế, các quỹ tiết kiệm hoạt động thực chất không khác gì một phòng giao dịch. “Quỹ tiết kiệm không được phép cho vay, nhưng các ngân hàng lách bằng cách lãnh đạo chi nhánh quản lý quỹ tiết kiệm sẽ ký các văn bản tín dụng, hạch toán vào chi nhánh. Trên hồ sơ giấy tờ, quỹ tiết kiệm hoàn toàn không cho vay, nhưng thực chất vẫn hoạt động cho vay bình thường”.

Rồi mô hình điểm giao dịch cũng tương tự. Theo quy định thì đây chỉ là một dạng để tiếp thị, giới thiệu sản phẩm của ngân hàng và không có con dấu riêng, nhưng hoạt động thì cũng không kém các Phòng giao dịch, quỹ tiết kiệm.

Bản chất “lờ vờ”, không rõ ràng của các dạng mô hình tổ chức này của ngân hàng đã tồn tại và đến nay, theo Thông tư 21 chúng sẽ chấm dứt hoạt động trong vòng 24 tháng, kể từ ngày thông tư có hiệu lực. Các ngân hàng thương mại phải hoàn thành việc chuyển đổi quỹ tiết kiệm, điểm giao dịch thành phòng giao dịch theo thủ tục chung hoặc chấm dứt hoạt động, giải thể.

Trong giai đoạn bùng nổ, các ngân hàng đã phát triển mạng lưới tương đối nóng. Việc khai trương liên tục các chi nhánh, phòng giao dịch, quỹ tiết kiệm có thể thấy được điều này, và trên thực tế đã tạo ra các con phố ngân hàng, tài chính, “ra ngõ gặp ngân hàng”.

Cần phải siết chặt hơn

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, nền kinh tế đang khó khăn, nợ xấu gia tăng, bản thân các ngân hàng thương mại cũng phải tự xem xét lại công tác phát triển mạng lưới. Theo lãnh đạo Khối Mạng lưới và Kênh phân phối của một ngân hàng thì bản thân họ đã tự rà soát lại các phòng giao dịch, quỹ tiết kiệm. “Nếu nơi nào hoạt động không hiệu quả, nợ xấu cao thì lập tức sẽ dừng phát triển kinh doanh, di chuyển, hợp nhất với phòng giao dịch khác để đảm bảo công tác sắp xếp lại mạng lưới hợp lý”, ông này cho hay.

Theo một chuyên gia, hiện nhiều ngân hàng có chiến lược trở thành ngân hàng bán lẻ nên đương nhiên họ cần phát triển mạng lưới để tăng điểm giao dịch, tăng sự hiện diện, tần suất xuất hiện là điều dễ hiểu. Điều đó cũng tạo sự thuận lợi, tiện dụng cho khách hàng. Tuy nhiên, chi phí vận hành một điểm giao dịch không hề nhỏ, như tiền thuê nhà, nội thất, lắp đặt, đường mạng... nên nếu bung ra quá nhiều sẽ rất lãng phí.

Ngoài ra, việc siết chặt phát triển mạng lưới hoạt động của các ngân hàng sẽ góp phần làm giảm bớt sự cạnh tranh không lành mạnh. “Mật độ đơn vị kinh doanh của các ngân hàng quá dày đặc sẽ dẫn đến sự cạnh tranh rất khốc liệt. Không chỉ trên địa bàn Hà Nội và TP.HCM, mà ngay cả tại nhiều địa phương khác, chi nhánh các ngân hàng lập ngày càng nhiều. Vốn địa bàn nhỏ, hẹp, dư nợ lớn tập trung tại các ngân hàng lâu năm như Agribank, Vietinbank... thì chắc chắn, cuộc chơi cho các ngân hàng thương mại cổ phần còn lại sẽ nhỏ đi. Vì thế, càng nhiều chi nhánh mọc lên cạnh tranh càng khốc liệt. Trong khi đó, chỉ tiêu kinh doanh lại cao thì dẫn đến khả năng làm liều càng lớn”, một chuyên gia ngân hàng chia sẻ. Phải chăng đây cũng là một phần của nguyên nhân gây ra nợ xấu, nợ quá hạn trong thời gian qua?

Do vậy, rõ ràng là việc siết chặt các quy định về mạng lưới hoạt động của ngân hàng thương mại là điều cần thiết, đảm bảo một thị trường lành mạnh, có tính cạnh tranh cao nhưng vẫn phải đảm bảo các nguyên tắc an toàn.

Theo Thanh Ngọc