Dạo này lãnh đạo Trung Quốc đều chuộng lời hay ý đẹp.

Kế hoạch cải cách “đầy tham vọng” của nước này sẽ mang lại cơ hội “to lớn” cho thế giới, Thủ tướng Lý Khắc Cường phát biểu tại diễn đàn doanh nghiệp tổ chức tại Berlin hôm 27/5. Ý ông muốn nhắc tới các chương trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nâng cấp công nghệ và nông nghiệp của nước mình.

Trung Quốc và Mỹ nên “lấy những thành tựu đã đạt được làm nền tảng và mở ra nhiều cánh cửa mới trong tương lai,” Chủ tịch Tập Cận Bình nhắn nhủ Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Thomas Donilon tại Bắc Kinh cùng ngày hôm đó.

Hai phát biểu kể trên cùng hàng loạt các tuyên bố lạc quan trước đó cho thấy thế hệ lãnh đạo mới ở Trung Quốc đang chuẩn bị phá vỡ những bế tắc tồn tại từ các nhiệm kỳ trước.

Một số sáng kiến có thể kể đến như mở cửa kinh tế cho doanh nghiệp tư nhân và nước ngoài cạnh tranh, bãi bỏ thủ tục hành chính, nới lỏng kiểm soát về hộ khẩu, và tăng cường an sinh xã hội đi kèm với đánh thuế những ngành ô nhiễm và tiêu thụ nhiều năng lượng nhất.

Những lời kêu gọi cải cách được đưa ra giữa lúc kinh tế Trung Quốc hiện tăng trưởng chậm nhất trong vòng 13 năm.

Ngay sau khi nhậm chức vào ngày 17/3 vừa qua, TTg Lý Khắc Cường đã gọi cải tổ kinh tế là “cái lợi lớn nhất của Trung Quốc”.

Ông còn nói hạn chế vai trò của chính phủ trong nền kinh tế là “cuộc cách mạng tự thân” nhưng “sẽ rất đau đớn và cảm giác như cắt lìa một cánh tay.”

Gần đây, trong bài phát biểu vào ngày 13/5, TTg Lý Khắc Cường nói Bắc Kinh phải tiếp tục phải bãi bỏ mới giấy phép đang kìm hãm tăng trưởng của khu vực tư nhân. Ông tuyên bố Bắc Kinh phải hạn chế đầu tư công và “dựa vào cơ chế thị trường.”

Và trong một diễn văn đọc trước các lãnh đạo cao cấp của Đảng hôm 24/5, Chủ tịch Tập Cận Bình nói Trung Quốc không cần hy sinh môi trường để theo đuổi tăng trưởng kinh tế.

“Môi trường sinh thái trong sạch là nền tảng cơ bản cho sự phát triển bền vững của con người và xã hội,” ông nói. “Chúng ta phải hiểu rằng bảo vệ môi trường chính là bảo vệ năng suất lao động.”

Bất chấp vô vàn lời có cánh, đừng có nín thở chờ đợi một thay đổi đột ngột và toàn diện. Ví như muốn giải quyết các vấn đề về môi trường thì phải tăng chi phí đầu tư hệ thống kiểm soát phát thải và ô nhiễm.

Trong khi đó, nhiều ngành công nghiệp của Trung Quốc, đặc biệt là thép và xi măng, hiện đang vật lộn với nạn thừa công suất và giá sản phẩm sụt giảm.

Cũng đừng kỳ vọng có cải cách kinh tế gì đáng kể cho đến Hội nghị Trung ương Đảng vào tháng 10 tới. Thường thì chỉ sau một HNTW, người ta mới hé lộ các cải cách kinh tế trọng yếu.

Một thử thách nữa là họ phải thuyết phục người dân rằng: cải cách lần này là thực. Gần 10 năm sau ngày Trung Quốc sửa đổi hiến pháp để bảo vệ quyền của doanh nghiệp tư nhân, các doanh nhân vẫn đối mặt với vô vàn thử thách mới tiếp cận được với tín dụng từ các ngân hàng nhà nước và dành được hợp đồng từ tay các doanh nghiệp cũng của nhà nước.

Một số nhà kinh tế vẫn hoài nghi không biết Bắc Kinh đã sẵn sàng để khu vực nhà nước cạnh tranh sòng phẳng hay chưa, nhất là khi các nhóm lợi ích vẫn đem lại vô vàn lợi ích cho hệ thống hiện nay (đặc biệt là trong các ngành viễn thông, tài chính, điện lực và năng lượng).

Cuộc khảo sát gần đây cho thấy các công ty Mỹ không mấy lạc quan về thị trường Trung Quốc chủ yếu là do lắm rào cản tiếp cận thị trường, luật pháp không minh bạch và viễn cảnh tăng trưởng chậm lại.

Số công ty nói môi trường đầu tư của Trung Quốc đang cải thiện giảm xuống còn 28%, so với con số 43% một năm trước đó. 35% số công ty “tin rằng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhà nước đang làm công ty họ bị thiệt hại,” báo cáo của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Mỹ cho biết.

Minh Tuấn