Thông điệp “Nhật Bản trở lại” đang vang dội trên các tít báo. Thủ tướng Shinzo Abe đã đưa đất nước mặt trời mọc trở lại sân khấu chính sau hơn một thập kỷ nấp sau cánh gà.

Trừ lần lao dốc vào cuối tuần, thị trường cổ phiếu đang bùng nổ, người tiêu dùng chịu rút ví và có vẻ kinh tế đã tăng trưởng trở lại. Trên trường quốc tế, Nhật Bản đang thu hút sự chú ý của toàn thế giới.

Về cuộc đảo chiều ngoại mục này, có hai điểm tích cực nhưng cũng có một điểm rất tiêu cực.

Rút cục cũng có một vị TTg không phải “tã lót”

Khi TTg Nhật tới dự Hội nghị G8 vào tháng tới, hẳn nhà lãnh đạo các cường quốc khác đều muốn biết Abe là ai. Các vị TTg tiền nhiệm của Nhật khó mà có được cái vinh dự này.

Người Nhật thay Thủ tướng như thay tã lót. Từ năm 2006 đến năm 2012, cứ mỗi năm lại có một Thủ tướng mới.

Lãnh đạo các nước khác bắt tay TTg Nhật mà trong lòng chắc mẩm khó gặp lại ông này vào kỳ họp năm sau. Người ta nói TT Mỹ Barack Obama rất bực mình vì phải tốn thời gian làm quen với không biết bao nhiêu TTg Nhật.

Đương nhiên, TTg Abe cũng từng đóng vai “tã lót” khi chính phủ của ông phải từ chức năm 2007. Tuy thế, giờ viễn cảnh chính trị của ông được xem là tốt nhất trong các đời TTg kể từ Junichiro Koizumi.

Tháng 7 tới Đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền của TTg Abe sẽ phải đối mặt với cuộc bầu cử Hạ viện, nhưng nếu mọi sự diễn tiến đúng như mấy cuộc thăm dò dư luận hiện nay, LDP chắc chắn sẽ dành thế đa số áp đảo.

Trừ khi có tai nạn, kết quả này sẽ giúp TTg Abe ngồi vững ghế TTg cho tới kỳ bầu cử Hạ viện tiếp theo vào năm 2017.

Chỉ riêng chuyện TTg giữ được ghế lâu lâu một chút đã giúp Nhật Bản gia tăng đáng kể vị thế của mình trên trường quốc tế. Sự trở lại của nước Nhật lại đúng vào thời điểm căng thẳng ở khu vực Đông Á dâng cao do thái độ ngày càng hiếu chiến của Trung Quốc.

Nếu tóm gọn chính sách của TTg Abe trong một thông điệp duy nhất, thì đó là: kinh tế có vững mạnh mới mong bảo vệ được đất nước.

TTg Abe không ngại dốc cạn vốn chính trị. Bất chấp truyền thống của Đảng, ông muốn Nhật tham gia đàm phán Hiệp định thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Dù nỗ lực này có thể không thành do LDP luôn gắn chặt với chủ nghĩa bảo hộ nông nghiệp, nhưng TTg Abe hiểu các hiệp định thương mại quan trọng về mặt địa chính trị chẳng kém gì kinh tế.

Ông là nhà lãnh đạo Nhật đầu tiên sau một thời gian dài dám đặt lợi ích chiến lược lên trên những lục đục nội bộ.

Phú quốc mới mong cường binh

Bước đi mạnh mẽ nhất của TTg Abe là chính sách kinh tế trong nước, đây là điểm tích cực thứ hai của ông.

Khởi động với một gói kích thích tài khóa lớn cùng việc thay người đứng đầu NHTW Nhật Bản, TTg Abe đang thi hành kế hoạch ba bước nhằm đưa đất nước thoát khỏi tình trạng đình lạm.

Nếu kích thích tiền tệ chưa từng có, tăng chi tiêu công và cam kết cải cách cơ cấu không thể hồi sinh nổi nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, thì không gì có thể.

Nhưng rủi ro rất nhiều. Đợt lao dốc hôm thứ Năm cho thấy kinh tế học kiểu Abe không miễn nhiễm với tâm lý thị trường.

Bên cạnh đó, các nước láng giếng không vui vẻ gì khi đồng Yên mất giá mạnh. Lằn ranh giữa tái khởi động kinh tế trong nước và chính sách ăn xin hàng xóm không phải lúc nào cũng dễ phân biệt.

Sau hai thập kỷ mất mát, cần phải làm gì đó để phá vỡ xu hướng đình lạm. Có nhiều khả năng niềm tin tiêu dùng trở lại sẽ giúp xuất khẩu và đầu tư tăng lên.

Thậm chí, vòng xoáy đình lạm trước kia từng giam hãm Nhật Bản có thể sẽ đổi chiều thành cầu thang xoắn ốc đưa nước Nhật trở lại thiên đường.

Nhật Bản đã ngán xin lỗi

Tuy vậy, TTg Abe không chỉ chú tâm tới kinh tế. Sức mạnh của ông đến từ quyết tâm sắt đá nhằm khôi phục vị thế đáng nể của Nhật Bản trong khu vực.

TTg Abe không muốn bị Trung Quốc và thậm chí là cả đồng minh Hoa Kỳ dắt mũi. Ông đã tăng chi quốc phòng và dự định cải tổ hiến pháp nhằm giúp quân đội có khả năng tham gia phòng thủ tập thể.

Chính ở đây, chúng ta thấy nét tiêu cực của TTg Abe. Lòng yêu nước và tinh thần dân tộc đang ngày càng gần với xét lại lịch sử.

Ông khiến người ta khó hiểu khi đặt câu hỏi về sự tàn ác của quân Nhật ở Trung Quốc và Triều Tiên hồi đầu thế kỷ 20. Các bộ trưởng chủ chốt của ông đã đến viếng đền Yasukuni, nơi thờ tự cả các tội phạm chiến tranh hạng A.

Thị trường Osaka còn đặt câu hỏi về tội lỗi của quân Nhật khi dùng phụ nữ Triều Tiên để “giải khuây”. Nhìn chung, có một tâm lý đang bao trùm: Nhật Bản đã ngán đi xin lỗi rồi!

Hiệu ứng lập tức là làm chệch hướng quan hệ với Hàn Quốc, đánh động Hoa Kỳ và cho Trung Quốc thêm cái cớ để quả quyết căng thẳng trong khu vực là do chủ nghĩa dân tộc Nhật chứ không phải chủ nghĩa bành trướng Trung Hoa.

Cái thế hiện nay trên biển Hoa Đông làm Washington lo ngại TTg Abe đang xem hiệp ước an ninh Mỹ Nhật là tấm lá chắn để ông trêu tức Trung Quốc.

Nhưng nước Nhật cũng có lý do để giận dữ. Những cuộc đột nhập từ phía Trung Quốc làm tranh chấp lãnh thổ leo thang ở khu vực đảo Senkaku hiện do Nhật Bản quản lý.

Dù vậy, giải pháp sẽ không phải là phục hồi chủ nghĩa dân tộc Nhật. Muốn phục hồi sức mạnh của nước Nhật, điều TTg Abe cần làm không phải là trêu ngươi các nước Đông Á, mà đơn giản chỉ cần phục hồi kinh tế.

Viết lại lịch sử, chẳng được gì mà sẽ mất vô số.

Minh Tuấn