Cựu độc tài Lansana Conte của nước Cộng hòa Guinea từng nắm quyền quyết định với một tài sản mà mọi công ty khai mỏ đều thèm muốn: khu mỏ Simandou, mỏ quặng sắt lớn nhất chưa được khai thác với giá trị hiện tại lên tới 50 tỷ USD.

Công ty sản xuất kim cương BSG Resources (BSGR) của tỷ phủ Israel Beny Steinmetz là một trong những công ty theo sát khu mỏ này kể từ năm 2005.

Bằng chứng cho thấy, BSG đã hối lộ một đồng hồ vàng nạm kim cương trị giá 60.000 USD và hứa sẽ chi hoa hồng 2,5 triệu USD cho vợ của Tổng thống Conte nếu BSGR trúng thầu. Tới năm 2008, BSGR nhận được giấy phép khai thác.

Giờ cựu TT Conte đã chết, ba người vừa bị bắt và khối tài sản 8,9 tỷ USD của tỷ phú Steinmetz đang trong vòng nguy hiểm.

Cơ quan công tố Hoa Kỳ đang điều tra xem liệu có phải một người có liên quan tới BSGR đã hối lộ quan chức Guinea 12 triệu USD để có giấy phép khai thác một phần khu mỏ. Cũng vì lý do tương tự, chính phủ mới ở Guinea tuyên bố có thể sẽ tước giấy phép của Steinmetz.

Đám tang cựu TT Lansana Conte năm 2008.

Báo cáo do Soros tài trợ

Công ty luật DLA Piper đã chuẩn bị một báo cáo chi tiết về quá trình hối lộ của BSGR.

Chính phủ mới ở Guinea đã thuê DLA Piper theo đề xuất của tỷ phú George Soros. Soros cũng là người tài trợ cho hoạt động điều tra ban đầu của DLA Piper. Mục tiêu của ông là hỗ trợ luật pháp cho chính phủ các nước nhỏ yếu nhằm đối chọi lại được các đại gia khai mỏ.

Cả Steinmetz lẫn BSGR đều phủ nhận mọi cáo buộc và coi mình là nạn nhân của một âm mưu do chính phủ của tân TT Alpha Conde và tỷ phú Soros sắp đặt nhằm tước giấy phép khai mỏ của BSGR.

Tước giấy phép vì “chậm tiến độ”

Cuộc điều tra này khiến quá trình phát triển khu mỏ Simandou chậm lại. Một số công ty khác cũng có quyền khai thác tại Simandou như Rio Tinto và Vale.

Khu mỏ nằm trên đỉnh núi này có trữ lượng ước tính 26,5 tỷ tấn quặng thép, nhà phân tích ngành khai mỏ Paul Gait tại Sanford C. Bernstein cho biết. “Đây là vỉa quặng giàu triển vọng và có chất lượng tốt nhất trong các khu mỏ chưa khai thác trên toàn thế giới,” Gait nói.

Toàn cảnh khu mỏ Simandou nằm trên đỉnh núi.

Những lùm xùm quanh khu mỏ Simandou đã có từ năm 1997 khi Rio Tinto được cấp phép thăm dò quặng sắt ở đây.

Đến năm 2008, chỉ vài tháng trước khi qua đời, Conte tước một nửa giấy phép của Rio Tinto với lý do công ty này tiến độ xây dựng ở khu mỏ “không đủ nhanh”.

Sau đó chính phủ cho không BSGR giấy phép khai thác và từ đó tới nay, BSGR đã rót 160 triệu USD xây dựng cơ sở hạ tầng.

Góa phụ của cố Tổng thống

Ngày 25/4 vừa qua, bồi thẩm đoàn đã kết án công dân Pháp Frederic Cilins với tội danh đưa hối lộ và cản trở người thi hành công vụ. Bộ trưởng Tư pháp Guinea Christian Sow tuyên bố Cilins là một “điệp viên” của BSGR.

Hồi tháng 3 năm nay, Cilins đã gặp một người phụ nữ tại Jacksonville, Florida và đề nghị chuyển cho bà này 1 triệu USD để đôt bỏ các tài liệu có liên quan tới vụ giao kèo với BSGR, cáo trạng của công tố liên bang cho biết.

Người phụ nữ này là vợ góa của cựu Tổng thống Conte, bà Mamadie Toure. Bà Toure từ lâu đã là đồng ý làm tay trong cho FBI với hy vọng sẽ được giảm án cho chính mình.

Báo cáo của DLA Piper cho rằng Cilins là nhân vật trung gian chuyên chuyển tiền và quà tăng từ BSGR cho người nhà TT Conte cùng nhiều quan chức cấp cao khác.

Đương kim TT Alpha Conde có mối quan hệ khá gần gũi với cựu Thủ tướng Anh Tony Blair.

BSGR nói đã làm việc với Cilins và hai người khác qua một công ty có tên Pentler Holdings kể từ năm 2006 vì BSGR thiếu “hiện diện thường xuyên ở Guinea.”

Pentler có 17,7 % cổ phần trong khu mỏ của BSGR ở Guinea từ tháng 3/2006. Hia năm sau đó, khi hợp đồng với Cilins kết thúc, BSGR đã mua lại toàn bộ Pentler.

Tỷ phú Mỹ, cựu Thủ tướng Anh và tân Tổng thống Guinea

Chính phủ Guinea đã bắt đầu xem xét lại giấy phép khai thác Simandou ngay sau khi Alpha Conde lên làm TT năm 2010. Ông là TT đầu tiên nắm quyền từ một cuộc bầu cử tự do ở Guinea.

Dựa trên báo cáo của DLA Piper, tháng trước Guinea đã bắt hai nhân viên BSGR có liên quan đến vụ điều tra: Ibrahima Sory Toure, em trai của Mamadie Toure và là Giám đốc đối ngoại; cùng Issaga Bangoura, một quan chức an ninh.

Từ khi nắm quyền, TT Conde đã cam kết diệt trừ tham nhũng và nhận được sự ủng hộ của nhiều nhân vật lớn trên trường quốc tế.

Revenue Watch Institute của George Soros đã tư vấn cho TT Conde xây dựng một bộ luật khai khoáng mới cùng nhiều biện pháp chống tham nhũng.

TT Conde còn quen thân với cựu Thủ tướng Anh Tony Blair qua tổ chức African Governance Initiative. Năm ngoái, TT Conde đã được Quỹ tiền tệ quốc tế và Ngân hàng thế giới xóa nợ 2,1 tỷ USD.

“Mối quan hệ cá nhân giữa Soros, Blair và Conde là rất quan trọng và giúp khẳng định với thế giới rằng chúng tôi đang đi đúng hướng,” Bộ trưởng Tài chính Guinea Kerfalla Yansane nói qua điện thoại.

“Hiện nay chúng tôi cần rất nhiều sự ủng hộ để đối đầu với những công ty khai mỏ giàu có, đủ tiền thuê một đội ngũ luật sư và công ty quan hệ công chúng hùng hậu.”

Linh Vũ