Cả Standard Chartered và HSBC đều đã đồng ý dàn xếp các cáo buộc rửa tiền với cơ quan giám sát Hoa Kỳ. Ngày 10/12, Standard Chartered đồng ý nộp phạt thêm 327 triệu USD (trước đó họ đã bị phạt 340 triệu USD).

Hôm sau, HSBC thông báo sẽ nộp phạt 1,9 tỷ USD. Đây là những mức phạt cao nhất trong lịch sử, nhưng người ta vẫn không thôi tranh cãi về vấn đề truy tố các công ty tài chính.

Cả hai ngân hàng đều ký cam kết thừa nhận mình đã hỗ trợ các giao dịch tài chính của Iran, Sudan, Myanmar và Lybia. HSBC bị phạt vì mối quan hệ của ngân hàng này với Cuba, và quan trọng nhất là các băng nhóm ma túy Mexico và Colombia. Cả hai ngân hàng đều đồng ý thêm một số điều kiện ràng buộc nữa, ví dụ như trong thời gian thử thách, quy trình tuân thủ luật pháp của họ sẽ bị thanh tra.

Án này quá nhẹ hay quá nặng?

Những người bảo vệ hai ngân hàng này cho rằng mức phạt khổng lồ kể trên là do Standard Chartered và HSBC đóng trụ sở ở ngoài nước Mỹ, không có “bạn bè” trong chính giới nước này để bảo vệ quyền lợi. Người ta đồn ầm lên rằng số tiền phạt thay đổi liên tục trong quá trình đàm phán vì giữa hai ngân hàng trên và hàng loạt cơ quan giám sát có liên quan, phần nào là vì chẳng cơ quan nào muốn “thành tích phạt” của mình ít hơn các đồng nghiệp.

Cáo buộc kể trên khiến công chúng càng thêm lo ngại vì chất mù mờ và ngẫu hứng của quá trình dàn xếp. Mức phạt đưa ra cũng chẳng dựa trên một nguyên nhân kinh tế nào.

Ở một thái cực khác, có một số chỉ trích cho rằng dàn xếp như thế là còn quá nương tay. Thỏa thuận kể trên còn đặt dấu chấm hết cho những nghi ngại hai ngân hàng kể trên sẽ không thể tiếp tục hoạt động tại Hoa Kỳ, mắt xích quan trọng nhất trong mạng lưới toàn cầu của họ.

Cổ phiếu của cả hai ngân hàng đều lên điểm vào ngày vụ dàn xếp được thông báo. Và thực tế số tiền phạt là do cổ đông trả, vì không có nhân viên nào của hai ngân hàng kể trên đối mặt với án phạt (dù ít nhất HSBC đã phạt tiền những người có trách nhiệm).

Thực tế, người đứng đầu phòng tội phạm tại Bộ Tư Pháp Mỹ, ông Lanny Breuer, đã bóng gió rằng việc truy tố thẳng HSBC đã được cân nhắc nhưng rồi bị gạt sang một bên vì hậu quả quá lớn đối với ngân hàng này (và kéo theo đó là cả nền kinh tế Mỹ). Lời “bóng gió” này đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu một nhóm ngân hàng đã trở nên không chỉ “quá lớn để sụp đổ” (too big to fail) mà còn “quá lớn để truy tố” (too big to jail)?

Dù gì thì các vụ việc kể trên cũng sẽ để lại nhiều dư âm. Nguy cơ “chết” vì dám làm trái chính sách đối ngoại của Mỹ tại một số thị trường mới nổi đã được cảnh tỉnh.

Hồi tháng 8, Sở Dịch vụ tài chính bang New York đã buộc tội Standard Chartered thực hiện 60.000 giao dịch trái phép với Iran nhưng ngân hàng này kiên quyết từ chối. Standard Chartered ra thông cáo thừa nhận chỉ có 488 giao dịch phi pháp với tổng giá trị 24 triệu USD (ngân hàng này cũng thừa nhận có 97 triệu USD giao dịch trái phép với Sudan và 12 triệu USD với Syria).

Standard nói thêm phần lớn trong số 250 tỷ USD giá trị giao dịch ngân hàng này thực hiện với Iran ở thời điểm ấy là hợp pháp. Nhưng cái quan trọng hơn là ngay cả giao dịch với các doanh nghiệp lớn tại những nước kể trên cũng có thể bị coi là phạm luật.

HSBC còn tham gia vào nhiều giao dịch trái phép với các nước kể trên hơn. Vi phạm nghiêm trọng nhất của ngân hàng này là để các băng nhóm tội phạm tại Mỹ Latin sử dụng dịch vụ chuyển tiền mặt và chuyển tiền bằng điện để rửa hàng trăm triệu USD.

Đã có không ít cảnh báo đối với HSBC nhưng ngân hàng này vẫn mắc lỗi, phần là vì cách điều hành manh mún của ngân hàng này khiến thông tin ít được chia sẽ giữa các bộ phận, phần là vì do phải cắt giảm chi phí nên bộ phận tuân thủ yếu đi nhiều.

Dù cho hai ngân hàng kể trên đã thoát truy tố, nhưng có lẽ họ sẽ buộc phải suy tính lại xem làm thế nào để điều hành mạng lưới ngân hàng toàn cầu của mình sao cho đúng “phép”, chứ đừng nói là tiết kiệm chi phí.

Minh Tuấn