Trước tình hình diễn biến phức tạp của lạm phát, nhiều chuyên gia cho rằng lạm phát cao do những bất ổn của nền kinh tế vĩ mô gây nên, thí dụ như bội chi vẫn ở mức lớn, cán cân thương mại thâm hụt, nhập siêu lớn, tỷ giá tăng …

Những ý kiến này không sai, tuy nhiên có một nguyên nhân hết sức cơ bản chưa được nêu lên đó là lạm phát bắt nguồn từ chính sách nới lỏng định lượng của Mỹ. Đối với một nước nhập siêu như Việt Nam, ảnh hưởng của chính sách này càng lớn hơn.

Theo số liệu thống kê, tháng 9/2010 chỉ số CPI tăng 1,31%, tháng 10 tăng 1,05% và tính đến tháng 10 chỉ số CPI đã tăng 7,58% so với đầu năm.

Lạm phát không chỉ xảy ra ở Việt Nam, nhiều nước mới phát triển cũng gặp khó khăn, sức ép lạm phát ngày một lớn.

Ngày 19/10/2010 Ngân hàng nhân dân Trung Quốc đã buộc phải tăng lãi suất cơ bản thêm 0,25%. Ngày 3/11/2010, Ngân hàng trung ương Úc và Ấn Độ đồng loạt tăng lãi suất lên 0,25%.

Trong năm nay, Ngân hàng Braxin cũng đã tăng lãi suất cơ bản từ 8,75% lên 10,75% nhằm đối phó với lạm phát đang gia tăng.

Các nhà kinh tế cho rằng, quyết định của Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED) thực hiện chương trình nới lỏng định lượng là liều thuốc cực mạnh có thể dẫn đến lạm phát cao ở các quốc gia. Vậy thực chất chính sách nới lỏng định lượng là gì, tại sao có thể dẫn đến lạm phát cao ở các quốc gia ?

Người Mỹ thường hay dùng những từ mới như “nới lỏng định lượng” làm cho người bình thường khó hiểu. Nói một cách đơn giản đó là việc bơm thêm tiền cho nền kinh tế.

Chương trình nới lỏng định lượng lần thứ nhất được thực hiện cuối năm 2008 khi cuộc khủng hoảng tài chính đang ở thời điểm căng thẳng nhất, FED đã hạ lãi suất đồng USD về 0-0,25% đồng thời chi khoảng 1.700 tỷ USD để mua trái phiếu chính phủ và trái phiếu nợ địa ốc.

Ngày 3/11/2010 FED quyết định bơm thêm 600 tỷ USD cho chương trình nới lỏng định lượng lần thứ hai gọi tắt là QE2 để mua trái phiếu chính phủ dài hạn từ 2 – 10 năm trong thời gian từ nay đến hết tháng 6/2011.

Chương trình nới lỏng định lượng của Mỹ thực chất là khởi động cỗ máy in tiền.

Lâu nay ngân sách Mỹ bị thâm hụt lớn, hàng tháng bộ Tài chính Mỹ đều có chương trình bán đấu giá trái phiếu chính phủ để cân đối ngân sách, người mua là Cục dự trữ liên bang Mỹ(FED), tiền được FED chuyển cho bộ Tài chính sử dụng, bộ Tài chính gửi số tiền này vào các ngân hàng làm cho thanh khoản của ngân hàng tăng lên.

Vốn khả dụng của ngân hàng dồi dào, trong khi đó nhu cầu vay vốn rất thấp, đó là rắc rối lớn nhất của kinh tế Mỹ.

Báo cáo về chính sách tiền tệ của FED ngày 8/10/2010 thừa nhận sở dĩ ở Mỹ có tình trạng tỷ lệ thất nghiệp cao, tỷ lệ tiêu dùng thấp, đầu tư kém phát triển là do thiếu nhu cầu vay vốn, kênh tín dụng bị tắc nghẽn.

Do đó vấn đề của kinh tế Mỹ hiện nay không phải là thiếu thanh khoản, mà là vấn đề các doanh nghiệp, cá nhân không có nhu cầu vay vốn, ngân hàng cũng không có khả năng cho vay nhiều. Có thể thấy rằng hiện nay chìa khóa để thúc đẩy kinh tế Mỹ phát triển không phải tiền tệ mà là tín dụng.

Trong tình hình thiếu lạc quan về tín dụng trong nước, các ngân hàng Mỹ không thể để tiền nằm chết trên tài khoản, tiền sẽ chảy vào các nền kinh tế mới phát triển, các thị trường hàng hóa quốc tế lớn để đầu tư sinh lời.

Mục đích của Mỹ khi thực hiện chương trình nới lỏng định lượng tuy không nói ra song có thể là muốn chuyển bớt những khó khăn do khủng hoảng tiền tệ cho các nước, đây được coi là một loại thuế Mỹ áp đặt cho các nước.

Đồng USD là đồng tiền dự trữ quốc tế, đồng tiền thanh toán quốc tế cả thế giới đều sử dụng, trên thực tế FED đã trở thành ngân hàng trung ương của cả thế giới, các cỗ máy in tiền của Mỹ hoạt động hết công suất, làm cho đồng USD liên tục bị mất giá, giá vàng quốc tế đạt mức cao kỷ lục.

Trong khi Mỹ vẫn ung dung với chương trình nới lỏng định lượng, chấp nhận bội chi ngân sách ở mức cao, thâm hụt thượng mại lớn và để mặc cho đồng USD mất giá thì ngược lại các nước mới phát triển đang phải chống đỡ vất vả với các bong bóng tài sản, với lạm phát tăng lên hàng ngày.

Một số nhà kinh tế cho rằng, chính sách tiền tệ của Mỹ trên thực tế là góp phần hủy diệt thế giới bởi vì sau khi Mỹ bơm tiền ra, việc thu hồi lại là rất khó, mặt khác việc Mỹ tiếp tục sử dụng chính sách đồng USD yếu, lâu nay được coi là đồng tiền định giá trên thị trường hàng hóa quốc tế, sẽ càng làm giá cả hàng hóa tăng mạnh.

Theo ước tính của một công ty chứng khoán Mỹ, sau khi ngân hàng trung ương Mỹ và các nước thực hiện chương trình nới lỏng định lượng lần thứ nhất, giá cả của một số mặt hàng quan trọng như dầu, đồng, kim loại quý trên thị trường quốc tế đã tăng quãng 15%. Giá cả các loại hàng hóa quan trọng khác Đường, cà phê, sợi bông cũng gia tăng.

Chương trình nới lỏng định lượng lần thứ hai của Mỹ chắc chắn sẽ càng làm giá cả hàng hóa quốc tế tăng lên.

Trong bài phát biểu tại đại học Colombia gần đây, ông Joseph Stiglitz, kinh tế gia đạt giải Nobel, cho rằng chính sách tiền tệ siêu lỏng lẻo của FED và ECB đang đẩy thế giới vào hỗn loạn thay cho hỗ trợ cho đà phục hồi.

Phát biểu tại một hội chợ thương mại ở Trung Quốc hôm 26/10/2010, bộ trưởng thương mại Trung Quốc Trần Đức Minh cho rằng chính sách phát hành đồng USD của Mỹ đã vượt khỏi tầm kiểm soát làm cho giá hàng hóa đầu vào trên thị trường quốc tế tiếp tục tăng, Trung quốc phải đương đầu với lạm phát nhập khẩu, gây ra những bất ổn lớn cho các doanh nghiệp.

Chương trình nới lỏng định lượng là một giải pháp mới được Mỹ và một số nước thực hiện, thông qua sự dịch chuyển của dòng vốn, nó sẽ tác động mạnh tới lạm phát và sự ổn định kinh tế vĩ mô của các nước. Làm thế nào để giải được bài toán này thực sự là vấn đề không đơn giản.

Gần đây một số nước đã thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ, tăng lãi suất, ổn định tỷ giá để đối phó với lạm phát, xu thế này có thể còn kéo dài trong một vài năm tới.

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 10/2010, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho biết nhiệm vụ từ nay đến cuối năm là tập trung kiềm chế lạm phát, quyết liệt kiểm soát, bình ổn giá không để tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) vượt quá một con số trong năm nay.

Chính phủ sẽ có kịch bản riêng để kiềm chế lạm phát, trong đó chính sách tỷ giá và lãi suất sẽ được quan tâm trong kịch bản này.

Theo chỉ đạo của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước thực hiện thắt chặt chính sách tiền tệ bằng các biện pháp tăng lãi suất cơ bản đồng Việt nam từ 8% lên 9%, can thiệp thị trường ngoại hối giữ cho tỷ giá đồng Việt nam ổn định.

Đây là quyết định rất sáng suốt, kịp thời của Chính phủ, phù hợp với xu thế chung của các nước mới phát triển, hy vọng bằng các biện pháp kiên quyết này chúng ta có thể hạn chế được ảnh hưởng từ lạm phát nhập khẩu và có thể thu hút được nhiều dòng vốn đầu tư nước ngoài nhờ sự ổn định của tỷ giá VND.