Trung Quốc đã ồ ạt bán trái phiếu chính phủ Mỹ và lùi xuống hàng thứ hai trong danh sách chủ nợ, giữa lúc quan hệ song phương ngày càng căng thẳng.

Lý do quan trọng khác khiến Trung Quốc không muốn nắm giữ quá nhiều trái phiếu Mỹ là tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng gia tăng tại nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trái phiếu chính phủ Mỹ lâu nay là sản phẩm tài chính an toàn và hiệu quả số một với chính phủ các nước.

Thống kê do Bộ Tài chính Mỹ công bố hôm qua cho thấy, trong tháng 12/2009, lượng trái phiếu Trung Quốc nắm giữ giảm 4,3% tương đương 34,2 tỷ USD, xuống còn 755,4 tỷ USD. Đây là mức giảm kỷ lục đối với một chủ nợ nước ngoài đang nắm giữ trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn ngắn. Với Trung Quốc, đây cũng là lần đầu tiên kể từ tháng 8/2000 nước này bán trái phiếu Mỹ với số lượng lớn như vậy.

Trung Quốc thoái lui đã tạo điều kiện cho Nhật Bản trở thành nước nắm giữ trái phiếu Mỹ nhiều nhất thế giới, sau 15 tháng để tuột vị trí này. Lượng trái phiếu Nhật Bản nắm giữ tính tới cuối tháng 12/2009 là 768,8 tỷ USD, tăng so với mức 757,3 tỷ USD một tháng trước đó.

Tháng 9/2008, Trung Quốc vượt qua Nhật Bản trở thành chủ nợ lớn nhất của Mỹ và liên tục tăng mua cho tới tháng 12 vừa rồi. Động thái giảm dự trữ trái phiếu diễn ra khi căng thẳng Mỹ - Trung ngày càng leo thang trên nhiều lĩnh vực và Bắc Kinh cũng chịu nhiều áp lực khi thâm hụt ngân sách Mỹ ngày càng trầm trọng hơn.

AFP dẫn lời các chuyên gia cho rằng Trung Quốc có thể tiếp tục bán ròng trái phiếu chính phủ Mỹ như một thông điệp kinh tế và chính trị cảnh báo tới chính quyền của Tổng thống Barack Obama. "Các nhà lãnh đạo Trung Quốc dùng con bài dự trữ ngoại hối để gây sức ép với Washington vì đã nhiều lời về chính sách tỷ giá cũng như ngoại thương và đặc biệt là can thiệp vào chuyện nội bộ, nhân quyền của Trung Quốc", Eswar Prasad, người từng phụ trách hoạt động của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại Trung Quốc nói.

Bắc Kinh gần đây liên tục tỏ ý lo ngại tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng tồi tệ của Mỹ có thể làm mất giá đồng đôla và đe dọa tới khoản dự trữ ngoại hối kếch xù của Trung Quốc. Tháng 6 năm ngoái, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Timothy Geithner đã tới Bắc Kinh để trấn an các nhà lãnh đạo Trung Quốc hãy yên tâm vì tiền của họ vẫn được cất trữ an toàn cho dù ngân sách Mỹ thâm hụt.

Căng thẳng mới nhất giữa hai bên là vụ Tổng thống Barack Obama lên kế hoạch gặp gỡ lãnh tụ tinh thần của Tây Tạng - Dalai Lama.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng Trung Quốc chỉ bán một lượng trái phiếu đủ để phát thông điệp dằn mặt Nhà Trắng, chứ không bán nhiều tới mức có thể phá hủy đà phục hồi kinh tế Mỹ. Bởi hơn ai hết, Trung Quốc hiểu rằng kinh tế và chính trị của họ sẽ bất ổn nếu Mỹ tiếp tục lún sâu vào suy thoái.

Trung Quốc hiện lệ thuộc nhiều vào thị trường xuất khẩu Mỹ và số trái phiếu chính phủ Mỹ chiếm tỷ lệ khá lớn so với tổng dự trữ ngoại hối 2.200 tỷ USD của Trung Quốc.

Về phần mình, Washington cũng không thể bình chân khi các nước liên tục thoái vốn, bán bớt trái phiếu chính phủ Mỹ. Rồi đây Mỹ sẽ phải nâng lãi suất cao hơn nếu muốn tiếp tục huy động vốn qua kênh trái phiếu, theo nhận định của AP. Đầu tháng 2, chính quyền Obama công bố kế hoạch ngân sách của tài khóa 2010, trong đó thâm hụt ngân sách sẽ ở mức 1.560 tỷ USD, vượt xa con số 1.400 tỷ USD năm ngoái. Cam kết sẽ giảm bớt thâm hụt, song ông Obama cảnh báo tình hình chưa thể khả quan ngay trong vòng 10 năm tới.

Hãng Moody mới đây cảnh báo định mức tín nhiệm của Chính phủ Mỹ có thể bị đánh tụt nếu tình hình tài chính quốc gia không được cải thiện. Mặc dù một vài nước vẫn tăng mua trái phiếu chính phủ Mỹ, trong đó có Nhật Bản, song xu thế bớt nắm giữ thể hiện khá rõ khi cả năm 2009, lượng trái phiếu được nắm giữ bởi các nhà đầu tư nước ngoài giảm 500 triệu USD, trái ngược toàn xu thế của năm 2008. Khi đó, các nhà đầu tư nước ngoài mua ròng 456 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ và lãi suất trái phiếu xuống mức thấp kỷ lục, thậm chí có giai đoạn còn xuống mức âm.

Theo Song Linh