Ngày cuối năm, tôi đến chúc Tết một vị lãnh đạo của UBND TP HCM, ông cũng đặt câu hỏi về dự báo tình hình kinh doanh trong năm 2012. Cuối cùng, ông chúc là doanh nhân nào bi quan sẽ dự báo sai và tình hình kinh tế sẽ khả quan hơn trong năm mới. Lý luận của ông là khi mà mọi người đã sẵn sàng cho một kịch bản xấu và có những giải pháp cho nó thì khó khăn sẽ được khắc phục, trở ngại sẽ được vượt qua và vì vậy, tình hình chung sẽ tốt hơn.

Bài toán có lẽ là khó nhất cho doanh nghiệp, đặc biệt là tư nhân hiện nay là vốn. Hơn 97% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong đó có đến 91% là nhỏ và siêu nhỏ. Theo khảo sát chỉ có 20% số doanh nghiệp này tiếp cận được với nguồn vốn ngân hàng. Một trong những ngân hàng lớn nhất của Việt Nam là Vietcombank thì cũng chỉ dành 8-10% vốn tín dụng của mình cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Theo thống kê của Hiệp hội doanh nghiệp vừa và nhỏ Hà Nội thì các trở ngại mà doanh nghiệp không thể vay vốn ngân hàng là: 77% do tài sản thế chấp; 60% do phương án kinh doanh; 50% do thủ tục hành chánh và 45% do lãi suất! 

Trong khi đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam cùng với 133.000 hợp tác xã và 3 triệu hộ kinh doanh cá thể đang đóng góp đến 60% GDP, đóng góp 40% ngân sách, 40% hàng hóa tiêu dùng và xuất khẩu cũng như giải quyết 50% lao động của xã hội. Hàng năm, các doanh nghiệp vừa và nhỏ đã tạo ra khoảng một triệu việc làm mới!

Theo tính toán, hàng năm các doanh nghiệp ngoài quốc doanh đang trả lãi cho ngân hàng khoảng 221.000 tỷ đồng, trong khi lợi nhuận sau thuế của họ chỉ khoảng 75.000 tỷ đồng, tức là tiền lãi ngân hàng gấp 3 lần lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp.

Chúng ta cũng có những nghịch lý rất đặc thù Việt Nam. Đó là, các ngân hàng nông thôn sau khi nâng cấp trở thành ngân hàng đô thị thì không chú trọng phục vụ cho các doanh nghiệp nhỏ và hộ nông dân. Trong khi 80% trong tổng số 3.000 ngân hàng ở Mỹ, chỉ phục vụ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ở Việt Nam, chúng ta cũng có Quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ nhưng có rất ít doanh nghiệp biết đến Quỹ này. Vấn đề của Việt Nam là cái gì thế giới có, Việt Nam cũng có. Tuy nhiên, chúng ta thiếu sự đầu tư chiều sâu để các định chế, tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp thực sự hữu ích và đạt được hiệu quả cao nhất.

Hiện nay, có đến 38% công ty niêm yết trên sàn HOSE và 55% trên sàn HNX đang giao dịch dưới mệnh giá thì thị trường chứng khoán lúc này không còn là một kênh huy động vốn khả thi nữa. Năm 2012, theo kế hoạch tổng đầu tư toàn xã hội sẽ giảm từ 38,9% GDP năm 2011 xuống còn 31,5% GDP; tăng trưởng tín dụng ngân hàng cũng sẽ bị siết chặt thì rõ ràng, thì sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ khi mong chờ vào nguồn vốn ngân hàng.

Trong khi chờ đợi nền kinh tế và đặc biệt là hệ thống ngân hàng được tái cấu trúc, các tổ chức, định chế Nhà Nước hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động thực chất và hiệu quả thiết thực hơn, thì chắc chắn các doanh nghiệp sẽ không ngồi yên. Địa chỉ đầu tiên mà doanh nghiệp tìm đến vẫn sẽ là ngân hàng. Để có thể vay vốn được, doanh nghiệp cần tự hoàn thiện chính mình, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, minh bạch các hoạt động kinh doanh và sổ sách kế toán, để xác lập các căn cứ đáng tin cậy cho ngân hàng thẩm định và cho vay.

Bên cạnh đó, việc huy động vốn từ các cổ đông, nhân viên, đối tác cũng cần được xem xét. Đây có lẽ là một kênh huy động vốn khả thi nhất cho doanh nghiệp hiện nay. Bên cạnh đó, theo Bộ Kế hoạch Đầu tư, trong thời gian sắp tới, có thể sẽ ra đời Quỹ hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ với số vốn từ 3.000 đến 5.000 tỷ đồng. Số tiền này không lớn nhưng cũng là xuất phát ban đầu cần thiết cho chính sách hỗ trợ dài hơi hơn cho doanh nghiệp trong thời gian sắp tới.

Gần đây, tôi tiếp khá nhiều các quỹ đầu tư, nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ Mỹ, Bắc Á và Úc. Họ đều đánh giá đây là thời điểm tốt nhất để đầu tư vào các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp được quản trị tốt. Vì vậy, lúc này cũng là thời điểm thích hợp để doanh nghiệp vừa và nhỏ tìm kiếm các đối tác tốt, không chỉ là bổ sung, cơ cấu lại nguồn vốn mà còn là có thể hỗ trợ nhiều mặt cho doanh nghiệp!

Một mùa xuân mới lại về, nhìn dòng người rồng rắn mua sắm Tết tại các siêu thị những ngày cuối năm vừa rồi, tôi vẫn có niềm tin lớn vào sức mua của thị trường nội địa Việt Nam. Chúc tất cả các doanh nhân Việt luôn đủ sức khỏe, nhẫn nại, vững vàng, khéo léo và không ngừng đổi mới để lèo lái thành công doanh nghiệp của mình trong năm 2012 và những năm tiếp theo.

Theo Nguyễn Tuấn Quỳnh - Phó chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP HCM
VnExpress