VAFI nhấn mạnh, nếu NĐT chú ý đến các loại tài sản vô hình thì hiện tại đang là cơ hội không chỉ cho đầu tư giá trị, mà còn thích hợp để vươn lên nắm quyền lãnh đạo DN. Gợi ý của VAFI được đưa ra đúng lúc TTCK Việt Nam đang hình thành xu hướng thâu tóm ngầm. Động cơ phía sau là tài sản giá rẻ. Thế nhưng, phía trước sự thành công vẫn còn là ẩn số.

Thâu tóm tài sản rẻ

ĐHCĐ thường niên mới đây của CTCP FIDECO (FDC) tạo bất ngờ cho hầu hết cổ đông nhỏ tham dự. Khởi đầu khá suôn sẻ, nhưng khi biểu quyết, 10 nội dung quan trọng bất ngờ bị phủ quyết. Không có thông báo chính thức về tỷ lệ, nhưng lá phiếu "nói không" được khoanh vùng quy trách nhiệm cho vài cổ đông lớn.

Khi biểu quyết lần 2, đại hội đã thông qua được kế hoạch kinh doanh năm 2011, xuất phát từ sự nhượng bộ của lãnh đạo Công ty sau cuộc hội ý nhanh với một số cổ đông lớn. Song song với việc bầu mới 2 thành viên HĐQT theo tờ trình, một NĐT sở hữu 1 triệu cổ phần FDC được nhóm cổ đông lớn đề cử tham gia HĐQT.

Động thái tại FDC khiến giới quan sát liên tưởng tới sự việc tương tự diễn ra cách đây chưa lâu ở CTCP Xây dựng công nghiệp DESCON (DCC). Trước thềm ĐHCĐ thường niên năm ngoái, Ban lãnh đạo DCC nhận được yêu sách từ đại diện nhóm cổ đông Bình Thiên An.

Đại diện này tuyên bố nhận được sự hậu thuẫn từ các cổ đông sở hữu 35% số cổ phần, đòi được cử đại diện 3/5 thành viên HĐQT. Nếu không chấp thuận, toàn bộ các tờ trình sẽ bị phủ quyết. Khi ấy, để ĐHCĐ không bị gây khó dễ, lãnh đạo DCC miễn cưỡng chấp thuận 2/3 thành viên đề cử vào HĐQT. Không lâu sau đó, với sự ủng hộ từ một thành viên HĐQT cũ, nhóm cổ đông lớn đã đạt được mục đích kiểm soát các quyết định từ HĐQT DCC.

Trung tuần tháng 12/2010, ĐHCĐ bất thường của DCC đánh dấu sự ra đi chính thức của Chủ tịch HĐQT sau 20 năm gắn bó. Tính ra, việc chuyển giao quyền lực chóng vánh chưa đầy 6 tháng.

Nhóm cổ đông lớn Bình Thiên An giành quyền lãnh đạo tại DCC khi sở hữu chính danh chỉ 21,6% số cổ phần. Bỏ ra khoảng 60 tỷ đồng để "thâu tóm" một công ty có vốn hóa khoảng 250 tỷ đồng được nhận định là cái giá khá rẻ. Chưa hết, không tính thương hiệu, một loạt công trình và dự án DCC đang triển khai, thì chỉ riêng Dự án PRECHE (quận 2, TP. HCM) đã có giá thị trường khoảng 25 - 30 triệu USD, xấp xỉ vốn hóa Công ty.

Trở lại câu chuyện tại FDC, tại sao các cổ đông lớn gây áp lực lên ban lãnh đạo hiện tại của FDC? Giới quan sát nghiêng về khả năng giống như DCC trước đây, FDC lọt vào tầm ngắm của một số NĐT lớn vì Công ty đang sở hữu khá nhiều bất động sản. Trong số này, hai tài sản có giá nhất là Tòa nhà Fideco Tower trên mặt đường Hàm Nghi và mảnh đất dự kiến xây cao ốc văn phòng tại số 26 - 28 Phùng Khắc Khoan (quận 1, TP. HCM).

Ngoài ra, FDC còn sở hữu nhiều tài sản tiềm năng khác như Khu nhà ở Thảo Điền - Quận 2, Dự án Cần Giờ (29,8 héc-ta), Dự án như Đông Bình Dương (126,7 héc-ta), Dự án Khu công nghiệp Tân Đức - Long An (1.200 héc-ta)… Tương tự DCC, việc Eximbank đã thoái hết vốn tại FDC và thành viên HĐQT sắp từ nhiệm đang dọn đường cho việc các nhân tố mới chiếm tỷ lệ quá bán, đủ kiểm soát được các quyết định của Công ty.

Không chỉ DCC, FDC, giá cổ phiếu giảm sâu đã khiến vốn hóa trên sàn của nhiều công ty thấp hơn lượng tiền mặt hiện có hay giá trị bất động sản. Xu thế săn tìm tài sản giá rẻ đang hình thành. Một số quỹ đầu tư nhỏ có mức chiết khấu cao (thị giá chứng chỉ quỹ thấp hơn nhiều giá trị tài sản ròng), một vài công ty trong lĩnh vực logistics sở hữu nhiều bất động sản cũng đang trong tầm ngắm của những người "đi săn".

Thách thức với người mua

Không phải vô cớ các công ty có tài sản và nền tảng như FDC hay DCC trở thành đối tượng bị thâu tóm. FDC là một trong các DN đầu tiên được cổ phần hóa ở Việt Nam vào năm 1993. Tuy nhiên, kết quả kinh doanh của Công ty nhiều năm qua chỉ ở mức trung bình. Một số cổ đông phàn nàn cung cách quản trị tại FDC vẫn theo kiểu DN nhà nước.

Ông Tô Hải, Tổng giám đốc CTCK Bản Việt đánh giá, sau DCC, hiện tượng FDC tiếp tục hồi chuông cảnh báo với độ ì của nhiều DN hiện nay, đặc biệt là các công ty có tài sản lớn, nhưng hiệu quả kinh doanh thấp.

Trên góc độ xã hội, xu thế đang hình thành đưa tư liệu sản xuất tới tay những người có khả năng quản lý, khai thác phù hợp. Xu hướng này cũng tạo động lực hình thành thị trường lao động cấp cao nội địa. Người đi thâu tóm cần các chuyên gia thực sự để biến các ý tưởng đưa tài sản giá rẻ thành động lực tăng trưởng.

Nhưng với người thâu tóm, khả năng thành công vẫn là ẩn số. Lý giải nhận định này, ông Tô Hải cho rằng, người mua thường là các NĐT tài chính thuần túy. Bởi vậy, sẽ tồn tại một khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế khi bắt tay vào thực hiện.

Nếu thâu tóm để thanh lý tài sản, thì trong giai đoạn hiện tại, hiệu quả khó như kỳ vọng. Thâu tóm để tái cơ cấu thì chưa chắc trong sân chơi mới, những NĐT tài chính đã làm tốt hơn các lãnh đạo hiện nay. Bên cạnh đó là ẩn số cơ hội. Biến một khu đất trống thành một tòa cao ốc khá đơn giản, nhưng thực tế triển khai có thể mất vài năm. Trong thời gian này có nhiều cơ hội hấp dẫn không kém.

Năm 2002, CTCP Artex Sài Gòn cổ phần hóa. Khi ấy, có NĐT tài chính mua gom tới 43% số cổ phần nhằm thâu tóm Công ty. Động lực chính xuất phát từ việc Artex sở hữu nhiều bất động sản tại vị trí đắc địa.

Cùng thời điểm, nếu mua cổ phiếu Masan Food, NĐT này có thể nắm 5% vốn điều lệ. Sau 9 năm, 1.000 USD đầu tư vào Masan Food trở thành tài sản có giá 1 triệu USD (nguồn: Báo cáo thường niên 2010 Masan Food). Thế nhưng, Artex hiện tại vẫn chỉ là công ty quy mô nhỏ, lợi nhuận đạt mức bão hòa sau khi các dư địa tăng trưởng hầu như đã khai hết. Thách thức về hiệu quả thực mới là ẩn số lớn nhất cho những người "đi săn" tài sản giá rẻ hiện nay.