Về cơ bản, có 2 loại gian lận báo cáo tài chính.

Thứ nhất, do trong quá trình lập các chỉ tiêu kế toán có sự sai sót, nhầm lẫn khi tính toán; bỏ sót chứng từ, hoặc hạch toán chồng lấn chứng từ, hoặc cũng có thể do kế toán viên hiểu sai các quy định của kế toán, đặc biệt là những chuẩn mực kế toán mới ban hành.

Thứ hai, những người có trách nhiệm sử dụng các nghiệp vụ kế toán bị cấm, không được phép, hoặc không đăng ký để làm sai lệch báo cáo tài chính, như cố tình lập chứng từ, ghi sổ những hoạt động mà thực tế không diễn ra, không xảy ra; hoạt động diễn ra ít nhưng ghi nhiều; bỏ ngoài sổ sách những khoản thực tế đã chi phí, hoặc chuyển chi phí sang năm tài chính sau để giảm lỗ, hoặc tăng lãi.

Ông có nghĩ rằng, tình trạng gian lận trong báo cáo tài chính một phần là do mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán hiện không còn tính răn đe?

Mức phạt cao nhất đối với vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán hiện nay chỉ là 20 triệu đồng/hành vi. Bộ Tài chính đang dự kiến trình Chính phủ nâng mức phạt tối đa lên 30 triệu đồng đối với hành vi giả mạo, khai man chứng từ kế toán; thoả thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo, khai man chứng từ kế toán; không lập chứng từ kế toán khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh; cố ý lập nhiều lần chứng từ kế toán cho một nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh… Mức phạt này không thấp, nhưng chưa có tính răn đe nếu không truy tố trước pháp luật đối với hành vi gian lận nhằm trục lợi, gây thiệt hại nghiêm trọng đến nhà đầu tư.

Thời gian gần đây, gian lận trong báo cáo tài chính ngày càng bị phát hiện nhiều…

Tôi cho rằng, Bộ Tài chính đã lường trước tất cả các hành vi vi phạm trong việc lập báo cáo tài chính có thể xảy ra trong thực tế và đều quy định mức phạt cụ thể, nhưng tính răn đe không cao, vì không xử lý thật mạnh tay đối với doanh nghiệp vi phạm nhiều lần, đặc biệt là không chuyển hồ sơ sang cơ quan bảo vệ pháp luật để truy tố những cá nhân cố tình vi phạm để trục lợi.

Theo ông, nhà đầu tư mua nhầm cổ phiếu của những doanh nghiệp đánh bóng báo cáo tài chính có nên kiện doanh nghiệp?

Về nguyên tắc, nhà đầu tư được quyền khởi kiện doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong nhiều năm làm việc trong lĩnh vực kế toán - kiểm toán, tôi chưa thấy có nhà đầu tư nào kiện, hoặc có ý định kiện doanh nghiệp do bị thiệt hại vì bản báo cáo tài chính của doanh nghiệp không trung thực, bóp méo tình hình tài chính.

Nguyên nhân là do nhà đầu tư rất khó chứng minh được thiệt hại là do báo cáo tài chính của doanh nghiệp không trung thực. Ví dụ, hiện nay, ngân hàng nào cũng công bố có lãi hàng trăm, hàng ngàn tỷ đồng, anh đi mua cổ phiếu ngân hàng, cuối năm thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính ngân hàng bị lỗ, cổ phiếu giảm giá, thì anh đi kiện ai? Để bảo vệ nhà đầu tư, tăng minh bạch cho nền kinh tế, cần phải xử phạt thật nghiêm hành vi gian lận trong báo cáo tài chính.

Theo Mạnh Bôn

Báo Đầu t