Theo tính toán sơ bộ của CafeF trên sàn HoSE, HNX, UpCom và một số doanh nghiệp OTC, tổng lượng cổ phiếu cổ đông lớn sở hữu chiếm 22% tổng lượng cổ phiếu đang lưu hành. Một số doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu của cổ đông lớn tất cao (chiếm tới hơn 90% tổng lượng cổ phiếu đang lưu hành).

Cổ đông lớn là cổ đông sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp từ 5% phần trăm trở lên số cổ phiếu có quyền biểu quyết của tổ chức phát hành. Khi một doanh nghiệp có cổ đông lớn chiếm tỷ lệ áp đảo, nhiều trường hợp, hoạt động kinh doanh của công ty bị chi phối bởi một nhóm ít cổ đông. Ngoài ra, còn có những hệ lụy khác như độ thanh khoản của cổ phiếu thậm chí trong một số trường hợp khi nhóm ít cổ đông này xung đột quyền lợi thì ảnh hưởng lớn đến công ty, giá cổ phiếu và đương nhiên, cổ đông nhỏ lẻ bị thiệt thòi.

Khi "cơm chẳng lành"

Thị trường chứng khoán năm 2010 chứng kiến câu chuyện lình xình về vụ việc “thâu tóm” và “kêu cứu” của DVD và DHT. Nguyên nhân cũng là do “cổ đông lớn” DVD nâng tỷ lệ sở hữu cổ phiếu DHT từ 25,3% lên 28,68%. Hành vi của cổ đông lớn DVD và các bên liên quan đã khiến cổ phiếu DHT có lúc chạm ngưỡng 100.000 đồng/CP rồi xuống dốc không phanh xoay quanh mức 30-40.000 đồng/Cp.

Trong đợt họp ĐHCĐ bất thường ngày 11/3 vừa qua, do vai trò của cổ đông lớn chi phối khá lớn đến hoạt động của công ty nên DHT có "thêm" công đoạn chưa có tiền lệ là "thông qua kiến nghị của nhóm cổ đông sở hữu trên 10% vốn".

Hoặc như trường hợp VIX, trước đây, VIC nắm giữ 75% vốn của VIX nên khi có thông tin VIC thoái vốn thì cổ đông VIX khá hoang mang. Lệnh mua, bán dè dặt và hàng loạt tin đồn không hay về tình hình hoạt động của doanh nghiệp này được phát tán khắp nơi trên các diễn đàn.

Bài toán thanh khoản

Dù niêm yết cổ phiếu trên HoSE và số cổ phiếu đang lưu hành hiện tại là 9,66 triệu đơn vị nhưng thanh khoản cổ phiếu SAV hiếm khi đạt 5% lượng cổ phiếu lưu hành.

15 CP có tỷ lệ sở hữu của cổ đông lớn nhiều nhất
Mã	Số CP lưu hành	Số CP CĐL sở hữu	Tỷ lệ
SCD	8,477,640	8,324,290	98.19
PX1	20,000,000	19,253,500	96.27
MDF	34,445,997	33,028,505	95.88
PFV	60,000,000	56,646,000	94.41
DTV	5,280,000	4,935,500	93.48
SAV	9,660,230	9,007,475	93.24
NHW	22,877,912	21,130,159	92.36
VHF	4,300,000	3,941,900	91.67
TDW	8,500,000	7,735,000	91.00
VIX	30,000,000	27,266,860	90.89
FPC	32,999,991	29,345,606	88.93
PTT	10,000,000	8,867,000	88.67
PVF	500,000,000	440,000,000	88.00
TBC	63,500,000	55,777,742	87.84
NT2	256,000,000	224,766,150	87.80

Với 6 cổ đông lớn nắm tới 98,19% lượng cổ phiếu đang lưu hành trong đó tổng công ty Bia rượu và nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) nắm giữ 51% vốn điều lệ, lượng cổ đông nhỏ lẻ của SCD không còn nhiều. Các phán quyết liên quan đến hoạt động của SCD do đó cũng chịu ảnh hưởng nhiều của 6 “ông lớn” này. Thời gian qua, cổ phiếu SCD cũng có mức thanh khoản thấp thậm chí có ngày không có giao dịch.

PX1 chỉ có 2 cổ đông lớn là PVA và PVF. 2 cổ đông này nắm 96,27% vốn của PX1. Trong vòng 1 tháng trở lại đây chỉ có 100 cổ phiếu PX1 được chuyển nhượng, giá cổ phiếu “đóng bê tông” ở mức 15.900 đồng/CP. Tình trạng thanh khoản thấp cũng không khác mấy ở MDF, PFV…

Cổ đông lớn chi phối

Luật Doanh nghiệp 2005 quy định, cuộc họp ĐHCĐ được tiến hành khi có số cổ đông dự họp đại diện ít nhất 65% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết.

Tập đoàn dầu khí Quốc gia (PVN) nắm giữ 78% vốn của PVF. Với mức sở hữu trên, kế hoạch kinh doanh hàng năm của PVF thường là chỉ tiêu mà PVN giao phó. ĐHCĐ gần như không có tiếng nói hoặc nếu "lên tiếng" thì quyền biểu quyết cũng không đủ để thay đổi.

Điều này vẫn thường thấy ở một số doanh nghiệp mà vốn nhà nước chiếm tỷ lệ cao như BTP (EVN nắm giữ 79,56% vốn); HVX, HOM, BCC, DXV, BTS... là những doanh nghiệp mà Tổng công ty công nghiệp Xi măng Việt Nam hay MDF, PHR...do Tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam nắm trên 65% vốn.