Một số rắc rối đã xảy ra khi CTCK vì chiều khách, nể khách mà linh hoạt bỏ qua một vài nguyên tắc kiểm soát giao dịch.

Từ thiếu thông tin chính xác của khách hàng

Ngày 10/2/2010, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) nhận được đơn khiếu nại của bà Nguyễn Thị An, NĐT tại CTCK VNS. Theo đó, bà An khiếu nại VNS tự ý trừ 60 triệu đồng trong tài khoản của mình. Nhưng VNS cho biết, sở dĩ Công ty "tạm thời phong tỏa" tiền trên tài khoản của bà An là do bà An là người được ủy quyền toàn bộ giao dịch trên một tài khoản khác là C010053 đang bị âm tiền. Hơn nữa, bà An cũng chính là người thực hiện chuyển số tiền hơn 80 triệu đồng từ tài khoản được ủy quyền sang tài khoản mà mình đang giao dịch. Điều đáng nói là, trong những thông tin liên quan đến chủ tài khoản C010053 do bà An được ủy quyền giao dịch, chỉ có thông tin thể hiện trên chứng minh nhân dân là của chủ sở hữu tài khoản. Còn lại, mọi thông tin để có thể liên lạc như số điện thoại, địa chỉ… đều lấy theo thông tin của bà An.

Chính vì vậy, vào tháng 1/2010, khi phát hiện sai sót trừ thiếu tiền trong tài khoản C010053 (xảy ra từ hồi tháng 3/2009), nhưng thấy tài khoản này không còn số dư (do bà An rút hết và chuyển sang tài khoản của chính mình) nên VNS đã thực hiện việc phong tỏa trên. VNS cho rằng, đây là việc tạm thời phong tỏa để chờ đạt được thỏa thuận 3 bên (VNS và 2 NĐT).

Tạm không đề cập đến việc đúng hay sai của hành động phong tỏa tài khoản nêu trên, vì ngày 31/3/2010, VNS phải giải trình với UBCK. Bài viết này muốn đề cập đến một vấn đề khác, đó là khâu quản lý, giám sát thông tin NĐT ngay từ khi NĐT bắt đầu mở tài khoản.

Không chỉ khâu này tại VNS yếu, dù đây có thể chỉ là sơ suất của một vài nhân viên, mà cách đây 4 tháng, ĐTCK ghi nhận một trường hợp do sơ suất của CTCK V. trong quá trình tất toán tài khoản với NĐT nên đã cho NĐT rút thừa 600 triệu đồng khi NĐT này chuyển sang CTCK khác. Cũng với thông tin không đầy đủ về khách hàng, CTCK V. gặp nhiều khó khăn khi tìm cách liên lạc với NĐT để đòi lại tiền. May mắn là thông qua một số NĐT, Công ty đã biết được nơi làm việc của NĐT đó.

Điều 31 Quy chế tổ chức và hoạt động CTCK, ban hành kèm theo Quyết định số 27/2007/QĐ-BTC nêu rõ: "CTCK có nghĩa vụ cập nhật các thông tin về khả năng tài chính, khả năng chịu đựng rủi ro, kỳ vọng lợi nhuận của khách hàng, nhân thân của khách hàng tối thiểu 6 tháng/lần". Nhưng dường như không một CTCK nào thực hiện quy định trên một cách đầy đủ và nghiêm túc. Thậm chí, nếu NĐT là khách VIP của CTCK, có mức độ thân quen nhất định, thì có thể cùng một lúc mang 3 - 4 chứng minh nhân dân đến CTCK và làm thủ tục mở tài khoản, ủy quyền toàn phần giao dịch cho mình, mà không gặp vướng mắc gì.

Đến linh hoạt quá đà trong giao dịch

Có ý kiến cho rằng, tiền của NĐT thì họ tự biết xót! Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu người đứng tên chủ tài khoản, vào một ngày đẹp trời, tự nộp tiền và tiến hành giao dịch, mà không biết rằng, tài khoản của mình đang được ủy quyền toàn bộ (trong đó có việc rút tiền) cho một người khác? Thực tế, có CTCK đã linh hoạt cho khách hàng giao dịch trên một tài khoản khác, mà không cần có giấy ủy quyền, vì sự quen biết, vì nể khách hàng lớn và một số lần đã được sự đồng thuận của chủ tài khoản trước đó.

Một trường hợp như vậy, gây xôn xao giới đầu tư từ hơn một năm qua, xảy ra tại CTCK Bảo Việt (BVSC). Cụ thể, NĐT tên Trần Minh Anh lập hộ tài khoản, sau đó tự ý rút hơn 3 tỷ đồng từ tài khoản của mẹ vợ. Câu chuyện không có gì đáng nói nếu Minh Anh không tự rút tiền, sau đó lập giấy ủy quyền giao dịch tài khoản mà chưa có sự đồng ý của mẹ vợ (giả mạo chữ ký). Theo kết luận của cơ quan điều tra, không chỉ có Minh Anh phải chịu trách nhiệm về tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản", mà 3 nhân viên của BVSC, do chưa quản lý chặt chẽ quy trình, phải chịu trách nhiệm liên đới với tội danh "cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiệm trọng".

Tất nhiên, sau sự việc này, BVSC đã đưa ra quy định chặt chẽ hơn trong việc triển khai các nghiệp vụ và quy trình giám sát giao dịch, nhưng đây là bài học kinh nghiệm cho các CTCK khác. Nếu không, rủi ro này có lẽ ngày một lớn hơn, khi nhiều CTCK đang sử dụng "chân rết" là các phòng giao dịch, với những môi giới hoạt động độc lập đang diễn ra ngày một nhiều.