Không còn kỳ vọng quá nhiều vào những vụ mua bán “vốn nhỏ, lãi to”, nhà đầu tư đã tỏ ra cẩn trọng và hiểu biết hơn khi thực hiện các giao dịch ký quỹ.

Xen kẽ hai lần tăng điểm mạnh này còn có 5 - 7 con sóng nhỏ hơn, tạo ra cho thị trường không ít diễn biến bất ngờ.

Nhu cầu đón sóng, cộng với tâm lý lạc quan của nhà đầu tư đối với triển vọng của thị trường đã kích thích nhiều công ty chứng khoán mở rộng các dịch vụ giao dịch ký quỹ (còn gọi là đòn bẩy tài chính, giao dịch bảo chứng...) để thỏa mãn nhu cầu của không ít khách hàng.

Khác với giao dịch thông thường (mua chứng khoán bằng 100% vốn tự có), khi sử dụng đòn bẩy tài chính, nhà đầu tư chỉ phải bỏ một phần tiền, phần còn lại được công ty chứng khoán cho vay. Khách hàng sẽ dùng chính chứng khoán là tài sản đảm bảo.

Trong trường hợp giá chứng khoán thế chấp xuống thấp, khiến tỷ lệ ký quỹ giảm xuống dưới mức quy ước của hai bên, nhà đầu tư sẽ phải nộp thêm tiền cho đủ tỷ lệ ban đầu hoặc công ty được phép bán bớt chứng khoán để thu hồi vốn. Trường hợp xấu nhất, tài khoản của nhà đầu tư có thể bị phong tỏa để xử lý nợ.

Mặc dù quy định về giao dịch ký quỹ vẫn chưa được Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán (SSC) ban hành nhưng lâu nay, quyền lợi sử dụng đòn bẩy tài chính vẫn được coi là một trong những điều kiện đương nhiên khi công ty chứng khoán muốn thu hút nhà đầu tư “VIP” mở tài khoản.

Để làm được điều này, không ít công ty đã phải “lách luật” bằng cách phối hợp với ngân hàng, tổ chức tín dụng để thực hiện nghiệp vụ cho vay, hoặc ký hợp đồng hợp tác đầu tư với khách hàng…

Việc sử dụng đòn bẩy tài chính đã trở nên phổ biến tới mức nhiều ý kiến cho rằng đây là động lực chủ yếu giúp chứng khoán Việt Nam tăng trưởng trong giai đoạn giữa năm 2009.

Đến cuối năm ngoái, khi thị trường diễn biến kém lạc quan, tín dụng từ ngân hàng bị thắt chặt thì việc sử dụng đòn bẩy tài chính cũng có dấu hiệu thu hẹp.

Tuy vậy, đến đầu năm nay, đặc biệt là trong giai đoạn sau Tết Nguyên đán, khi dòng tiền đổ vào chứng khoán đã dồi dào hơn, tâm lý nhà đầu tư trở nên vững vàng thì các giao dịch ký quỹ lại phát triển trở lại.

Công ty chứng khoán Gia Quyền vừa thông báo về dịch vụ cầm cố chứng khoán tại ngân hàng Eximbank. Mức cho vay là 30% giá trị chứng khoán cầm cố, lãi suất 1,5% một tháng, thời hạn tối đa 13 tháng. Mỗi cá nhân được vay tối thiểu là 50 triệu đồng, tối đa là 1 tỷ đồng.

Mức đòn bẩy nói trên không phải là quá “mạnh” so với mặt bằng thị trường hiện nay. Trưởng bộ phận giao dịch của một công ty chứng khoán lớn tại Hà Nội cho biết khách hàng với tài khoản có số dư 400 - 800 triệu trong tài khoản có thể sử dụng đòn bẩy tài chính lên tới 200% (được vay thêm gấp đôi số tiền đang có). Tuy nhiên, đây vẫn chưa phải là con số cao nhất.

Trao đổi với VnExpress.net, ông Phạm Nguyễn Hoàng, Trưởng phòng Phân tích và Dự báo thị trường, Trung tâm Nghiên cứu khoa học và đào tạo chứng khoán (SRTC) cho biết: “Tôi biết có những công ty chứng khoán chỉ cần khách hàng ký quỹ 20%, còn lại được phép vay từ ngân hàng mà công ty này trực thuộc.

Mức đòn bẩy như vậy đã lên tới 400%. Tuy vậy, số lượng các đòn bẩy này không nhiều và chỉ áp dụng cho số lượng khách hàng hạn chế..."

Theo đánh giá của một số chuyên gia trong lĩnh vực chứng khoán, đưa ra các đòn bẩy có sức bật lớn đa số là các công ty chứng khoán mới thành lập, có thị phần môi giới nhỏ, chạy theo doanh số và trên hết là liều lĩnh, ít quản trị rủi ro.

“Phần rủi ro lớn hơn khi thực hiện đòn bẩy tài chính thuộc về các công ty chứng khoán nếu họ không thể kiểm soát tốt giới hạn cho vay.

SSC và SRTC đang phối hợp xây dựng bộ cơ chế quản trị rủi ro cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, với nhà đầu tư thì không có cách nào khác là phải hết sức cẩn trọng khi giao dịch ký quỹ”, ông Phạm Nguyễn Hoàng khuyến cáo.

Nếm trải một không ít thăng trầm sau nhiều năm đầu tư chứng khoán, chị Trần Thị Minh (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) cho biết: “Dù được công ty mời chào nhiều lần nhưng thực sự tôi không dám dùng đòn bẩy.

Bạn bè tôi có người đã từ vốn đôi ba trăm triệu mà kiếm được hơn 2 tỷ, nhưng rồi cũng thua lỗ gần hết vì đòn bẩy tài chính. Nói chung tôi thấy cách đó không an toàn”.

Từ góc độ công ty chứng khoán, ông Huỳnh Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty chứng khoán SJC phân tích: "Thị trường hiện nay dao động không quá mạnh, giá trị giao dịch mỗi phiên khoảng 2 nghìn tỷ đồng, lãi vay lại ở mức cao nên lượng nhà đầu tư dùng đòn bẩy tài chính hiện vẫn nhiều".

Theo ông Tuấn, tuy nguồn tiền đã dồi dào hơn trước, nhưng room cho đòn bẩy tài chính ở các công ty chứng khoán vẫn còn dư nhiều, bởi tâm lý thận trọng của nhà đầu tư chi phối. Những nhà đầu tư dài hạn càng không dùng đến, khi lãi vay ở mức cao (18-19% một tháng).

Phó tổng giám đốc một công ty chứng khoán có trụ sở ở TP HCM cũng nhận định: "Đòn bẩy có thể làm tăng lợi nhuận, nhưng phải đúng sóng. Song, thị trường chứng khoán có nhiều yếu tố bất ngờ, không lường trước được và nhà đầu tư phải biết sức chịu đựng của mình đến đâu”.

Cũng theo vị phó tổng này, đòn bẩy tài chính lúc nào cũng có mặt trên thị trường, tùy từng thời điểm mà nhà đầu tư sử dụng với mức độ khác nhau. Đợt rung lắc vừa qua khiến những ai dùng đòn bẩy, buộc phải cắt lỗ.

Một rủi ro khác đối với nhà đầu tư khi sử dụng đòn bẩy tài chính trong giai đoạn hiện nay là khung pháp lý điều chỉnh hoạt động này. Quy chế do SSC xây dựng hiện vẫn chưa chính thức được ban hành nên khi phát sinh tranh chấp giữa công ty chứng khoán và nhà đầu tư, khách hàng nhiều khả năng sẽ là người chịu thiệt.

Theo VnExpress