Ông nhận định thế nào về thị trường trái phiếu Việt Nam trong năm 2010?

Xét góc độ thị trường, mặc dù kinh tế vĩ mô đang có xu hướng phục hồi sau ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính thế giới nhưng chất lượng phục hồi, năng lực cạnh tranh, tỷ suất lợi nhuận bình quân, tình hình lạm phát, lãi suất, tỷ giá... còn đặt ra nhiều khó khăn cho thị trường trái phiếu.

Đặc biệt là vấn đề lạm phát và tỷ giá. Để kiểm soát lạm phát, cung tiền được kiểm soát chặt chẽ hơn và lãi suất có chiều hướng tăng khá rõ. Điều này dẫn đến giá trái phiếu có xu hướng giảm khiến nhà đầu tư Việt Nam, vốn khó thực hiện đầu tư giá xuống, sẽ có tâm lý e ngại đầu tư hơn.

Cũng vì vậy, việc phát hành trái phiếu theo các cấu trúc truyền thống với kỳ hạn dài và lãi suất coupon cố định sẽ khó hấp dẫn nhà đầu tư hơn. Không những thế, việc quản lý trần lãi suất phát hành sẽ làm cho trái phiếu khó cạnh tranh với các kênh huy động khác để thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, cùng với việc Chính phủ đặt mục tiêu kiểm soát tốc độ tăng trưởng tín dụng ở mức 25% và mục tiêu tăng GDP là 6,5% trong năm 2010 thì rõ ràng nhu huy động vốn, ngoài kênh tín dụng ngân hàng, để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng của Chính phủ và doanh nghiệp sẽ lớn. Trong bối cảnh đó, ngoài kênh chứng khoán, thì trái phiếu chắc chắn sẽ là kênh huy động cần được Chính phủ và doanh nghiệp hết sức quan tâm.

Vì vậy, dự kiến năm nay nguồn cung trái phiếu sẽ có thể tăng mạnh với nhiều sản phẩm hấp dẫn và tạo cơ hội để nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục.

So với hầu hết các nước trong khu vực thì quy mô thị trường tính theo tỷ lệ giữa số dư trái phiếu đang lưu hành trên GDP của Việt Nam mới chỉ ở mức khoảng 15%, trong khi tỷ lệ này ở các nước như Thái Lan, Indonesia, Philippines, Malaysia tối thiểu cũng là trên 30% và các nước phát triển như Nhật Bản, Mỹ, châu Âu thì đều trên dưới 100%. Như vậy, dư địa cho thị trường trái phiếu Việt Nam phát triển còn rất lớn.

Vậy ông đánh giá thế nào về khả năng huy động vốn của ngân sách năm nay?

Đối với thị trường trái phiếu nội địa phát hành bằng tiền đồng Việt Nam, theo thông tin thống kê từ Bloomberg, riêng năm 2010 lượng trái phiếu đến hạn Chính phủ phải trả theo ước tính là khoảng gần 40.000 tỉ đồng.

Và qua báo chí, được biết Chính phủ đưa ra kế hoạch đầu tư mới từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ trong năm 2010 là khoảng 56.000 tỉ. Như vậy để đáp ứng nhu cầu vốn nêu trên bằng kênh phát hành trái phiếu thì lượng trái phiếu cần phát hành trong năm 2010 sẽ vào khoảng trên 90.000 tỉ.

Nhìn lại lượng trái phiếu chính phủ phát hành thành công năm 2009 thì có thể thấy đây là một mục tiêu khá lớn. Chính phủ nên quan tâm hơn đến thị trường trái phiếu để tạo điều kiện huy động thêm vốn cho ngân sách.

Trong bối cảnh và xu thế biến động kinh tế vĩ mô hiện nay, tôi cho rằng nếu giữ phương thức phát hành và cấu trúc sản phẩm có lãi suất cố định như trước đây sẽ khó nhưng nếu chính phủ xem xét linh hoạt, đa dạng hóa phương thức xác định giá phát hành, cấu trúc trái phiếu thì vẫn có thể thu hút được nhà đầu tư .

Còn nhìn ra thị trường trái phiếu quốc tế, năm 2009 cũng là năm mà nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến trái phiếu của các nước đang phát triển nhiều hơn vì nợ công của các nước phát triển đang rất nóng. Một số nước đang phát triển dù có xếp hạng tín nhiệm thấp hơn nhưng giá trái phiếu vẫn tốt hơn và Việt Nam cũng nằm trong số đó.

So với các nước cùng điều kiện Việt Nam vẫn có cơ hội lớn huy động vốn vì tỷ lệ vay nợ công trên GDP của Việt Nam thấp hơn nhiều so với các nước cùng hoàn cảnh. Việc phát hành 1 tỉ đô la Mỹ trái phiếu chính phủ ở thị trường quốc tế ngay đầu năm cũng duy trì sự xuất hiện của ta trên thị trường quốc tế như là khởi đầu tốt.

Vậy theo ông, điều gì nên ưu tiên giải quyết trước cho thị trường trái phiếu phát triển?

Đó là việc tái cấu trúc hàng hóa. Vấn đề ở đây là Nhà nước cần đạt thỏa thuận với nhà đầu tư về việc chuyển hóa trái phiếu. Việc đó có thể rải ra chứ không dồn một lúc với một đống tiền và nếu dùng ngân sách thì tiền ra sẽ vào lại Chính phủ ngay.

Tức anh mua lại nhưng ngay sau đó phát hành một trái phiếu mới thay thế được chuẩn hóa hơn. Tất nhiên phải có phương án rất kỹ và phải nắm danh sách nhà đầu tư với sự thỏa thuận kỹ lưỡng về điều kiện mua lại và phát hành lại.

Vấn đề kỹ thuật cũng là một rào cản

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, hiện vẫn còn một số vấn đề thuộc về kỹ thuật trên thị trường trái phiếu chưa được giải quyết dù đã được các chuyên gia đề cập rất nhiều lần. Đây cũng là một trong những rào cản khiến thị trường trái phiếu trong nước chưa phát triển nhanh.

Thứ nhất, việc chuẩn hóa trái phiếu phát hành. Tình trạng có quá nhiều mã trái phiếu chính phủ lưu hành với nhiều mức lãi suất coupon và ngày đến hạn khác nhau, số lượng phát hành trên mỗi mã nhỏ khiến thị trường manh mún, chất lượng hàng hóa không được chuẩn hóa... khiến giao dịch rất khó khăn.

Thứ hai, cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở hạ tầng thị trường để tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư đẩy nhanh tốc độ và hạ chi phí giao dịch. Việc khai trương sàn giao dịch trái phiếu chuyên biệt tại HNX năm 2009 là một điểm tích cực, tuy nhiên, số lượng giao dịch còn quá ít.

Hệ thống lưu ký chưa tập trung cho các hoạt động kinh doanh trái phiếu khác nhau với các đối tượng tham gia khác nhau nên làm mất thời gian và tăng chi phí của nhà đầu tư. Thông tin về thị trường trái phiếu Việt Nam hiện khá manh mún, phân tán nên thiếu minh bạch.

Phần trái phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán đã được tập trung về giao dịch ở HNX nhưng những trái phiếu chính phủ và doanh nghiệp chưa niêm yết lại được giao dịch trên thị trường OTC dẫn đến rất khó nắm bắt thông tin đầy đủ về thị trường.

Có vẻ như không có đầu mối nào nắm được chính xác hiện nay Việt Nam có bao nhiêu trái phiếu doanh nghiệp và các trái phiếu này có đặc điểm thế nào, được giao dịch ra sao... Vì vậy, cần ngay một cơ quan làm đầu mối để thu thập, tổng hợp, xử lý và cung cấp các cơ sở dữ liệu đa chiều đó cho thị trường trái phiếu Việt Nam.

Thứ ba, hệ thống nhà đầu tư, kinh doanh trái phiếu chưa có nhiều cải thiện. Đối tượng nhà đầu tư tuy đã bước đầu đa dạng về loại hình tổ chức như công ty bảo hiểm, ngân hàng thương mại, công ty quản lý quỹ, công ty tài chính và công ty chứng khoán nhưng mức độ tham gia thị trường rất khác nhau. Nhà đầu tư chính trên thị trường trong nước vẫn là các ngân hàng thương mại. Các công ty bảo hiểm, chứng khoán, tài chính và quỹ tham gia còn ít...