Ngày 16/3, một phiên san bằng thành quả của cả một tuần nỗ lực. Đến lúc này hẳn nhiều nhà đầu tư vẫn còn băn khoăn trước câu hỏi: Vì sao?

Một lần nữa yếu tố tâm lý cho thấy khả năng thay đổi nhanh như thế nào, thị trường chứng khoán thể hiện rõ sự nhạy cảm của nó. Sự khác biệt diễn ra “qua một đêm”.

Hốt hoảng, bán tháo. Nhiều phân tích cùng tập trung ở nguyên nhân từ sự cộng hưởng của loạt tin xấu đến trong ngày. Phản ứng trên sàn là tức thời, nhưng khả năng xử lý thông tin của mỗi nhà đầu tư hẳn có độ trễ nhất định.

Một ngày bề bộn thông tin. Trước thềm phiên 16/3, thông tin được chú ý là kế hoạch thoái vốn của ANZ tại Sacombank (mã STB, một cổ phiếu lớn trên HOSE). Kế đến là thông tin tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế Fitch Ratings hạ triển vọng tín nhiệm của Việt Nam. Lại thêm chuyện doanh nghiệp xăng dầu kêu lỗ, ám ảnh khả năng tăng giá bán cũng như gây lo ngại tiếp tục gây áp lực đến lạm phát…

Đó là những tin được cho là xấu, cộng hưởng với áp lực chốt lời mạnh đã thể hiện trước đó, và không loại trừ có hoạt động của “cá mập” “té nước theo mưa” để gom hàng giá thấp như suy tính của một số nhà đầu tư trong bình luận cuối ngày.

Phiên 16/3, VN-Index giảm tới 15,78 điểm, HNX-Index giảm 4,65 điểm; HOSE có tới 138 mã giảm, 48 mã giảm sàn; HNX có 151 mã giảm, 50 mã giảm sàn. Một phiên chao đảo. Nhưng, con số 4.250 tỷ đồng tổng giá trị giao dịch là quy mô lớn nhất kể từ đầu năm. Những ai đang mua? Có thể trả lời đa số là những người nhìn nhận sự chao đảo đó là cơ hội, họ không bi quan thái quá trước loạt tin được cho là xấu nói trên. Với họ, nước rút là cơ hội để chọn hàng thuận lợi hơn.

ANZ thoái vốn tại Sacombank. Kế hoạch không mới, nhất là khi được đặt ra từ phía cổ đông tại Đại hội ngày 15/3; cũng không mới khi dự tính đã được ANZ “bóng gió” hồi cuối tháng 3/2009. Điểm mới mà cổ đông chờ đợi là việc chuyển nhượng sẽ thực hiện như thế nào, giá trị của đối tác thay thế (nếu có) và triển vọng hoạt động của Sacombank trong tương lai. Nguồn hàng gần 10% tỷ lệ sở hữu đó không trực tiếp vào sàn giao dịch để tác động đến giá cổ phiếu.

Thông tin Fitch hạ triển vọng tín nhiệm theo một số tổ chức cũng cần xem xét lại. Trong bản tin cập nhật gửi đến nhà đầu tư, Công ty Chứng khoán Sài Gòn (SSI) đưa ra những điểm đáng chú ý: “Đánh giá của Fitch dựa trên các đánh giá về sút giảm niềm tin vào giá trị VND do thâm hụt cán cân vãng lai gia tăng, các khoản tiền gửi bằng ngoại tệ chảy vào đảo chiều chảy ra, khiến khoản mục sai số quá lớn trên cán cân thanh toán trong năm 2009 cũng như sự sút giảm dự trữ ngoại hối vào cuối năm 2009. Fitch nhận định rằng lợi suất trái phiếu có thể tăng mạnh do lãi suất cao do nhu cầu tín dụng được kích thích bởi chương trình cho vay bù lãi suất của chính phủ.

Theo Citibank, Fitch đã không đề cập đến các động thái tích cực như dừng hỗ trợ lãi suất, luồng ODA và giải ngân FDI khả quan và việc dừng cho vay hỗ trợ lãi suất với tín dụng ngắn hạn.

Theo Barclays, đánh giá của Fitch là hơi vội vàng và chưa đề cập đến động thái thắt chặt tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước từ cuối tháng 11 năm ngoái.

Báo cáo lần này của Fitch sẽ không có tác động nhiều đến các nhà đầu tư nước ngoài ở Việt Nam vốn rất hiểu các vấn đề vĩ mô của Việt Nam như nhập siêu, tỷ giá… Biện pháp của Ngân hàng Nhà nước (giảm giá VND và giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc của tiền gửi USD, áp trần lãi suất USD hiện tại đang phát huy tác dụng trong ngắn hạn, FX market hiện đang ổn định, chênh lệch tỷ giá chính thức tự do khoảng 300 VND”.

Và câu chuyện giá xăng dầu. Một nhà đầu tư bày tỏ tâm lý mệt mỏi trong cuộc sống thường ngày khi liên tiếp “hứng” loạt thông tin tăng giá nhiều mặt hàng trọng yếu. Về vĩ mô, lo ngại lạm phát cao trở lại đang là trở ngại nổi bật của thị trường chứng khoán. Giá xăng dầu có thể lại tăng, sau “cú bồi” trong tháng cao điểm CPI (đợt tăng ngày 21/2 vừa qua).

Nhưng, chỉ mới đầu tháng này, Bộ Tài chính có công văn tới các doanh nghiệp xăng dầu đầu mối yêu cầu từ nay đến hết tháng 6/2010 cần giãn thời gian giữa các lần điều chỉnh. Trường hợp doanh nghiệp kêu lỗ, những nhà đầu tư lạc quan đang tính đến khả năng giảm thuế thay vì tăng giá, khi một tính toán cho thấy trong cơ cấu giá 16.990 đồng mỗi lít xăng A92 các loại thuế đã chiếm tới 26,89%, và các loại phí chiếm 7,65%...

Và có một giả thiết có thể ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán, đang được tính đến, nhưng theo quan sát của người viết, ít được đề cập đến trong các nguyên nhân của phiên chao đảo ngày 16/3.

Giả thiết này tập trung ở việc dỡ bỏ trần lãi suất huy động VND 10,5%/năm hiện nay. Khả năng này xẩy ra, lãi suất huy động ngân hàng có thể sẽ tăng cao. Lãi suất thường có quan hệ nghịch với thị trường chứng khoán. Và phải chăng giả thiết này cũng có mặt trong phiên lao dốc đó?

Ngoài ra, như từng nóng hổi cuối tháng 10/2009, câu chuyện đòn bẩy tài chính và lạm dụng đòn bẩy tài chính một lần nữa lại được đặt ra lúc này, như một nguyên nhân được xét đến. Trong nhận định cho phiên ngày 17/3, SSI cảnh báo: “Nếu thị trường tiếp tục giảm, áp lực giải chấp sẽ rất lớn”.

Phiên ngày 17/3, nhiều nhà đầu tư đang nghiêng về khả năng thị trường tiếp tục giảm. Nhưng với nhà đầu tư lạc quan, có thể đây đơn thuần chỉ là một sự điều chỉnh sau khi VN-Index đã tăng từ 480 điểm lên 530 điểm, và ngày 16/3 là một cú rung lắc mạnh để thị trường nhẹ nhàng hơn khi tiếp cận vùng 550 điểm, nhất là khi phía trước là bản báo cáo tài chính quý 1 của các tổ chức đầu tư(?).