Hiện nhiều NH đã khuyến khích người dân thanh toán không dùng tiền mặt. Các NH khẳng định khi cà thẻ, người mua hàng hóa, dịch vụ không phải trả thêm bất kỳ khoản phí nào.

Một món tiền, kiểm bốn lần

Trong hàng ghế chờ để nhận tiền mặt ngày 2-2, ông X. (Phú Nhuận, TP.HCM) cho biết cần rút 300 triệu đồng tại NH Việt Á để thanh toán tiền mua căn hộ theo tiến độ.

Được hỏi vì sao không thanh toán qua NH mà phải rút tiền mặt, ông X. nói quen rồi, hơn nữa nộp bằng tiền mặt thì có phiếu nộp tiền do công ty xuất, còn thanh toán qua NH thì không rõ lấy giấy tờ gì để chứng minh là đã trả tiền cho công ty.

Nhân viên NH cho biết giấy ủy nhiệm chi có chữ ký của người trả tiền và của nhân viên NH là giấy tờ chứng minh. Chưa kể hệ thống thanh toán của NH ghi nhận tiền đi từ tài khoản người trả và tiền đến là tài khoản của người nhận. Nếu ghi không đúng số tài khoản hoặc tên công ty nhận tiền thì hệ thống không thanh toán, mà buộc phải tra soát, đúng thì mới cho thanh toán... Thế nhưng, ông X. vẫn rút tiền mặt vì... quen rồi.

Một phó giám đốc NH phụ trách kho quỹ cho biết khi ông X. thanh toán bằng tiền mặt, cùng số tiền đó nhưng sẽ có bốn lần kiểm đếm, rồi tiền lại quay về NH. Theo vị phó giám đốc này, nếu thanh toán qua NH, chẳng phải kiểm đếm.

Trường hợp của ông X. rất phổ biến. Vì thế, bộ phận kho quỹ của các NH đang phải hoạt động hết công suất để kiểm đếm tiền mặt chi trả cho dân. Khối lượng công việc đã nhân lên nhiều lần khi nhiều doanh nghiệp rút tiền để chi lương, thưởng tết cho người lao động. Đây là những đơn vị còn trả lương bằng tiền mặt. Thủ quỹ của công ty sẽ đến NH rút tiền mặt. Nhân viên kho quỹ và người đi nhận của công ty cùng kiểm đếm. Khi tiền được chuyển về công ty, nhân viên ngân quỹ lại kiểm đếm một lần nữa để xếp tiền theo bảng lương của từng người lao động rồi mới chi trả.

Theo một số nhân viên kho quỹ, trả lương bằng tiền mặt phần lớn là các doanh nghiệp nhà nước hoặc công ty cổ phần nhưng có gốc là nhà nước. Nhiều công ty TNHH quy mô nhỏ cũng trả lương bằng tiền mặt. Theo ông Huỳnh Song Hào - phó giám đốc NH Ngoại thương TP.HCM, dù NH đã động viên nhưng vẫn chỉ có 50% đơn vị giao dịch tiền mặt số lượng lớn sử dụng tối đa thanh toán chuyển khoản.

Chưa quen trả bằng thẻ

Trong khi đó, bộ phận tiếp tiền cho máy ATM của các NH cũng đang chạy bở hơi tai khi dòng người rút tiền kiên nhẫn xếp hàng chờ đến lượt ngày càng dài. Tại nhiều siêu thị, khá nhiều người chờ rút tiền từ ATM trước khi đẩy xe đi chọn hàng. Trong khi đó, ít người biết rằng họ có thể trả bằng thẻ qua máy cà thẻ (POS) được đặt tại quầy thu ngân.

Có thực tế là NH sắm nhiều máy nhưng lại ít hướng dẫn người dân sử dụng các dịch vụ của thẻ. Nhân viên siêu thị cũng ít hỏi khách hàng thanh toán bằng tiền mặt hay thẻ. Trong khi đó tại các trung tâm mua sắm lớn, nhân viên thu ngân thường hỏi người mua hàng thanh toán bằng tiền mặt hay thẻ. Thậm chí, nếu NH có chương trình khuyến mãi thì nhân viên thu ngân cũng thông báo luôn.

Ít người thanh toán bằng thẻ một phần do lo ngại sẽ phải trả thêm phí. Trong khi đó, Hội Thẻ đã có thông báo cấm các đại lý thanh toán bằng thẻ thu thêm phí của khách hàng. Ông Lê Huỳnh Hà, trưởng phòng dịch vụ thẻ ATM NH Ngoại thương TP.HCM, cho biết việc thu phí là sai. Nếu bị thu phí, khách hàng nên từ chối thanh toán, đồng thời báo về NH theo số điện thoại ghi trên thẻ để NH xử lý. Theo quy định, nếu thu phí của khách hàng, đại lý thanh toán có thể bị chấm dứt hợp đồng.

Bà Lý Thị Ngọc, giám đốc Trung tâm thẻ Đông Á, cho biết theo quy định, khi khách hàng thanh toán qua thẻ thì đại lý chấp nhận thẻ (nơi bán hàng hóa, dịch vụ) phải trả phí cho NH, với thẻ nội địa là 0,5-1%, với thẻ quốc tế từ 2,5-3% tổng số tiền thanh toán, tùy NH.

Mức phí này được hiểu là phí dịch vụ thanh toán, nghĩa là nhờ tiện ích của NH mà cửa hàng bán được hàng. Mức phí cũng bao gồm những rủi ro khác mà cửa hàng tránh được khi khách hàng thanh toán bằng thẻ như rủi ro do nhận nhầm tiền giả, công kiểm đếm, chi phí quản lý tiền mặt vì tiền đó đã nằm trong tài khoản tại NH...

Cẩn thận khi rút tiền NH

Do lượng khách rút tiền tăng mạnh nên các NH dặn dò nhân viên nhắc khách hàng phải cẩn thận khi vận chuyển tiền mặt trên đường. Theo một nhân viên bảo vệ ở NH Việt Á (đường Nguyễn Công Trứ, Q.1, TP.HCM), khách hàng khi lãnh tiền bước ra cửa đều được nhắc phải cảnh giác, với những khách không có ôtô, có nhu cầu, bảo vệ phải gọi taxi, đưa khách lên xe và xe chuyển bánh thì bảo vệ mới xong nhiệm vụ.

Kẻ gian tinh vi hơn, không hành động trước NH mà theo dõi tại quầy, sau đó báo để đồng bọn cướp giật ở xa NH. Để tránh trường hợp này, hiện quầy giao dịch của NH Việt Á luôn bố trí bảo vệ bên trong NH theo dõi những đối tượng khả nghi, đến NH nhưng không giao dịch mà chỉ quan sát người khác giao dịch, để có biện pháp đề phòng.

Theo ông Hồ Hữu Hạnh - giám đốc NH Nhà nước TP.HCM, sau khi nhận tiền không nên xách tiền trong bao bì có ghi tên NH, chẳng khác gì “lạy ông tôi ở bụi này”. Nên cho vào túi đen, buộc kỹ, tốt nhất nên đi ôtô hoặc taxi sẽ giảm đến 80% nguy cơ bị cướp. Mặt khác nên cảnh giác với kẻ cướp vì thái độ cẩn trọng trong từng chi tiết không bao giờ thừa, ngay cả khi mang tiền từ xe vào nhà.

Tuy nhiên theo ông Hạnh, để tránh rủi ro, nếu không cấp thiết về nhu cầu tiền mặt, người dân nên thực hiện chuyển tiền, chỉ rút tiền ở NH gần nhà và nên bố trí đi nhiều người để tránh bị cướp giật.

Hiện một số công ty bảo vệ có dịch vụ bảo vệ khách hàng rút tiền từ NH. Dịch vụ này được thực hiện theo hợp đồng, có sự tham gia của công ty bảo hiểm, nhằm tránh những sự cố xấu nhất. Ngoài ra, một số NH đã thực hiện các dịch vụ áp tải tiền đến tận nhà, thực hiện thu, chi tận nhà cho khách hàng. Thế nhưng, do NH Nhà nước quy định chặt chẽ các điều kiện vận chuyển tiền như phải có xe chuyên dùng, tài xế, lực lượng bảo vệ đi cùng... vì vậy ít NH mở rộng dịch vụ này. Tuy nhiên, một số NH cũng cung cấp dịch vụ này cho khách hàng có lượng giao dịch lớn.