Theo báo cáo của đoàn kiểm tra quỹ đất xây nhà ở xã hội do Thứ trưởng Xây dựng Nguyễn Trần Nam là trưởng đoàn, TP HCM dành quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội khá thấp so với yêu cầu. Quỹ đất dành này là 38,4 ha, chỉ bằng 7,8% diện tích đất xây dựng nhà ở đã được phê duyệt. Trên thực tế trong đó mới có 5,4 ha đất cho nhà xã hội được bàn giao cho thành phố, nhưng cũng chưa triển khai xây dựng.

Nhiều dự án có quy mô hơn 10 ha nhưng không dành 20% để xây nhà ở xã hội. Hiện chỉ có 19 trong số 89 dự án trên 10 ha có quy hoạch quỹ đất 20%. Thậm chí, có hiện tượng chia nhỏ dự án để không phải thực hiện quy định dành quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội.

Trong các đồ án quy hoạch các dự án phát triển nhà ở thương mại, khu đô thị mới được thành phố phê duyệt cũng không quy định cụ thể vị trí đất dành xây dựng nhà ở xã hội. Do đó, doanh nghiệp gặp khó khăn khi triển khai dự án và có hiện tượng doanh nghiệp dành những diện tích chưa được bồi thường, giải phóng mặt bằng hoặc vị trí không thuận lợi để giao lại cho thành phố.

Tại Hà Nội, đoàn kiểm tra cũng phát hiện chỉ có 21 trong số 119 dự án dành quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội, bằng 2,3% diện tích đất ở. Đoàn kiểm tra đánh giá, một số chủ đầu tư dự án chỉ tập trung giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng kỹ thuật cho diện tích kinh doanh, còn diện tích đất phải bàn giao cho thành phố thường là giải phóng mặt bằng sau hoặc đưa vào khu vực khó giải phóng mặt bằng như khu vực mồ mả, nghĩa trang. Một số khu đất 20% chủ đầu tư đã bàn giao cho thành phố nhưng chậm được triển khai sử dụng để đầu tư nhà ở xã hội.

Trao đổi với VnExpress, ông Vũ Văn Hậu, Giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường Hà Nội, cho biết, nhiều khu đất diện 20% chậm giao lại cho thành phố là do tiến độ dự án triển khai chậm, chứ không có chuyện chủ đầu tư "phớt lờ" việc giao đất diện 20%. Tại một số dự án không xác định vị trí, diện tích đất được bàn giao thì cũng có chủ đầu tư dành lại những lô đất khó giải phóng mặt bằng.

Đoàn kiểm tra đã kiến nghị Chính phủ phân công Sở Xây dựng là cơ quan đầu mối có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc các sở, ngành, các chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở thực hiện nghiêm việc dành quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội và giao một cơ quan quản lý việc sử dụng quỹ đất 20% đúng mục đích.

Các thành phố phải đôn đốc các chủ đầu tư bàn giao quỹ đất 20%, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án nhà ở xã hội tại những quỹ đất đã có, có cơ chế khuyến khích các chủ đầu tư phải bàn giao quỹ đất 20% trực tiếp đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên quỹ đất này.