Canada được đánh giá là một trong những nước áp dụng thành công nhất mô hình PPP. Sau 20 năm, đã có 185 dự án đã và đang được triển khai tại 45 thành phố. Tổng số vốn thu hút đầu tư cho các dự án này đạt trên 58 tỷ đô la Canada (55,75 tỷ USD), đứng đầu là giao thông với 42 dự án, vốn đầu tư 23,5 tỷ đô, chiếm 41%.

 

Dự án quy mô lớn ưu tiên đầu tư PPP

Căn cứ vào quy hoạch, các cơ quan chức năng sẽ đề xuất các dự án và ưu tiên lựa chọn mô hình để đầu tư PPP. Theo đó, các dự án có quy mô lớn (thường là trên 40 triệu USD), được đánh giá để lựa chọn áp dụng mô hình PPP theo tiêu chí khả thi và hiệu quả đối với cả vòng đời dự án (VFM), nếu việc phân tích cho rằng đầu tư theo hình thức PPP là tốt nhất cho cả vòng đời dự án thì sẽ được lựa chọn để làm PPP. 

Các dự án không thể làm được PPP thì mới tiến hành theo hình thức đầu tư công truyền thống. Đây là điểm khác với Việt Nam, thường xem xét đầu tư công trước, sau đó mới xem xét đầu tư công - tư.

- Thông tin các dự án được công khai, minh bạch hóa và xây dựng chương trình đối thoại với nhân dân để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, tạo sự đồng thuận trong giải phóng mặt bằng, xây dựng dự án. Đến nay, tỉ lệ công chúng ủng hộ đạt 75% so với 20% lúc đầu. - Do lãi suất tiền gửi tiết kiệm tại Canada chỉ là 0% nên người dân tham gia nhiệt tình vào việc mua trái phiếu công trình do các công ty PPP phát hành vì vừa có đảm bảo của nhà nước lại có lãi suất cao.

 Mô hình PPP được gọi theo nhiều tên khác nhau (như PPP, PFI - sáng kiến tài chính tư nhân; AFP - phương pháp mua sắm thay thế) và có nhiều dạng khác nhau bao gồm: Hợp đồng nhượng quyền: Nhà nước đã có sẵn công trình, dịch vụ, tài sản công rồi đấu thầu lựa chọn nhà thầu để khai thác vận hành công trình và cung cấp dịch vụ công; DBFM (Thiết kế - Xây dựng - Tài trợ - Bảo trì): 

 Nhà đầu tư trúng thầu chịu trách nhiệm thiết kế, xây dựng, thu xếp tài chính để xây dựng và bảo trì công trình trong khoảng thời gian ấn định trước, trên cơ sở các tiêu chí chính phủ ban hành. Thông thường, nhà đầu tư được nhận thanh toán 30- 50% giá trị dự án sau khi hoàn tất giai đoạn xây dựng và phần còn lại sẽ nhận trong khoảng thời gian 25-30 năm tiếp theo. 

Đây là mô hình phổ biến nhất tại Canada hiện nay đối với các công trình xây dựng mới; DBFMO: Dạng hợp đồng này, nhà đầu tư có thêm trách nhiệm vận hành dự án so với dạng DBFM.

Ngoài ra còn một số hình thức Hợp đồng như: DBF (Thiết kế - Xây dựng - Thu xếp tài chính); BF (Xây dựng - Thu xếp tài chính). Dạng DBFM và DBF thường áp dụng cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng mới, trong khi dạng BF phù hợp với các dự án nâng cấp, cải tạo.

Mô hình PPP không đắt hơn theo phương thức khác vì phải tính hết chi phí cho toàn bộ vòng đời dự án khoảng 20-30 năm và tính tất cả các chi phí khác, đặc biệt là chi phí duy tu, sửa chữa, bảo dưỡng, vận hành thường xuyên (thường chúng ta chỉ quan tâm đến chi phí xây dựng, trong khi đó, các chi phí khác của dự án PPP thường chiếm đến hơn 50% tổng chi phí dự án).

 

Xem xét đầu tư PPP trước đầu tư công

Qua nghiên cứu, khảo sát và hiệu quả về việc triển khai áp dụng PPP tại Canada; tại Việt Nam, các bộ, ngành có liên quan xem xét nghiên cứu tham khảo một số vấn đề: Cho phép trong quá trình sửa đổi Quyết định 71/2010/QĐ-TTg ngày 9/11/2010 về Quy chế thí điểm đầu tư theo hình thức đối tác công - tư và Nghị định 108/NĐ - CP về đầu tư BOT; BTO; BT tới đây nên nghiên cứu áp dụng một số mô hình của Canada trên cơ sở phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. 

Trong quá trình triển khai thực hiện, nghiên cứu ứng dụng các kinh nghiệm tốt của Canada vào Việt Nam trong việc xây dựng cơ quan quản lý chuyên trách, khung khổ pháp lý, thể chế và tổ chức thực hiện. Quy định khi đề xuất các dự án, ưu tiên áp dụng theo hình thức PPP trước, nếu không khả thi thì mới chuyển sang đầu tư bằng nguồn NSNN.

Đối với một số dự án PPP trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông khó có thể lấy doanh thu để bù đắp chi phí thì có thể nghiên cứu ứng dụng mô hình DBFM. Cách làm như vậy có thể giảm thiểu rủi ro về doanh thu tạo điều kiện cho khối tư nhân yên tâm đầu tư khi dự án chưa chắc chắn về doanh thu trong tương lai.

Đồng thời, với việc phát triển chương trình PPP, đề nghị Chính phủ giao các Bộ chức năng nghiên cứu phát triển thị trường tài chính (phát triển các quỹ đầu tư, thu hút các quỹ đầu tư hiện có và thị trường trái phiếu công trình).