Hôm nay, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) bắt đầu có hiệu lực. Thay đổi nhận được nhiều sự chú ý nhất là việc nâng mức giảm trừ gia cảnh cho cá nhân từ 4 triệu lên 9 triệu đồng/tháng và cho người phụ thuộc từ 1,6 triệu lên 3,6 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, lần sửa đổi này đã bao gồm những điều chỉnh cần thiết để thực sự làm luật thuế TNCN công bằng và chính xác hơn?

Chúng tôi đã có cuộc trao đổi về vấn đề này với bà Lê Thị Kiều Nga, Thành viên điều hành (Partner), Dịch vụ thuế và hỗ trợ doanh nghiệp – Công ty TNHH KPMG. Bà Nga hiện phụ trách khối Dịch vụ thuế doanh nghiệp quốc tế và khối Khách hàng Nhật Bản, Công ty TNHH KPMG.

Bà đánh giá thế nào về lần sửa đổi luật thuế TNCN năm ngoái. Nhìn từ góc độ thuế suất thực tế, gánh nặng thuế có thực sự giảm đáng kể không, nhất là với lao động trình độ cao?

"... gánh nặng thuế chưa thực sự giảm đáng kể, nhất là với lao động có trình độ và thu nhập cao." Bà Lê Thị Kiều Nga

Nhờ Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế TNCN, hơn 2 triệu người đang nộp thuế thu nhập ở bậc 1 và bậc 2 sẽ không còn phải nộp thuế. Bên cạnh đó, nghĩa vụ thuế những người nộp thuế ở bậc 3, bậc 4 cũng giảm đáng kể.

Tuy nhiên, nhìn từ góc độ thuế suất thực tế, gánh nặng thuế chưa thực sự giảm đáng kể, nhất là với lao động có trình độ và thu nhập cao.

Ví dụ, theo tính toán sơ bộ, một cá nhân có hai người phụ thuộc và có tổng thu nhập trước thuế trên 70 triệu/tháng, với mức giảm trừ mới theo Luật, gánh nặng thuế thu nhập chỉ giảm khoảng trên dưới 3 triệu đồng/tháng, như vậy là không đáng kể so với tổng thu nhập và số thuế họ thực phải nộp. Điều này không thực sự khuyến khích các lao động có trình độ và chuyên môn cao làm việc tại Việt Nam, làm giảm sức cạnh tranh của Việt Nam trong việc thu hút nhân tài.

Phản ứng của người nước ngoài đến Việt Nam làm việc thế nào khi họ biết mức thuế suất mình phải chịu nhiều khi tăng từ 5% lên 35%, thưa bà?

Mức thuế suất cao nhất 35% của Việt Nam không phải là cao so với các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước phát triển (Thụy Điển: 56.6%, Đan Mạch: 55.4%, Hà Lan: 52%, Úc, Bỉ, Anh: 50% hay Nhật Bản: 50%).

Tuy nhiên, vấn đề là ở chỗ độ giãn cách giữa các bậc thuế theo quy định thuế TNCN của các nước khá lớn, trong khi với Việt Nam, biểu thuế suất quá dày với các bước thuế ngắn gây áp lực không nhỏ cho cá nhân người nộp thuế, đặc biệt là những người có thu nhập ở mức thấp do thu nhập của họ chỉ vừa nhích lên đã rơi vào bậc thuế cao hơn.

Hơn nữa, luật thuế TNCN ở nước khác có quy định khá hoàn chỉnh về giảm trừ cá nhân, giảm trừ gia cánh và các khoản giảm trừ thu nhập chịu thuế khác. Vì vậy, thuế suất thực tế sẽ không cao góp phần làm giảm gánh nặng thuế cho cá nhân. Nhiều người nước ngoài đến Việt Nam cảm thấy khá bất ngờ khi quy định về mức giảm trừ gia cảnh ở Việt Nam hiện nay còn quá thấp, không phù hợp với tình hình thực tế cuộc sống; ngoài ra quy định về các khoản giảm trừ khác còn khá hạn chế.

Một vấn đề nữa là ở nước ngoài, ví dụ như Úc, một cá nhân có nhiều nguồn thu nhập như thu nhập từ tiền lương tiền công và thu nhập từ hoạt động kinh doanh thì phần thuế thu nhập đánh trên thu nhập từ hoạt động kinh doanh đã nộp sẽ được trừ khi xác định số thuế TNCN cuối cùng phải nộp, do đó không có hiện tượng thuế đánh trùng lên thuế như ở Việt Nam.

Ngoài ra, ở Việt Nam nếu nộp thừa thuế thì xin hoàn thuế rất khó khăn và mất thời gian khiến người nộp thuế phải bỏ cuộc, khác hẳn với quy trình hoàn thuế ở nước ngoài rất đơn giản, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế.

Chính phủ và NHNN đang có kế hoạch dành 30.000 tỷ đồng cho vay mua nhà thu nhập thấp của cá nhân. Pháp luật về thuế ở nước ngoài có dành ưu đãi gì cho phần thu nhập dành để trả lãi vay mua nhà không, thưa bà?

Nhìn chung pháp luật về thuế ở các nước trên thế giới đều không có ưu đãi gì đối với thu nhập dành để trả lãi vay mua nhà. Chi phí trả lãi vay mua nhà được trích từ thu nhập sau thuế của cá nhân.

Gói kích thích 30.000 tỷ của Chính phủ ở Việt Nam nhằm mục đích tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản trong một giai đoạn nhất định chứ không nhất thiết ảnh hưởng đến chính sách thuế TNCN.

Ngoài ra, với việc ban hành Luật sửa đổi Luật thuế TNCN thì những người hiện đang nộp thuế bậc 1 và bậc 2 sẽ không còn phải nộp thuế, điều này đã góp phần giảm bớt gánh nặng thuế cho những đối tượng này rồi.

Bà có nói thuế suất thực tế ở Việt Nam cao một phần là vì có quá ít các khoản giảm trừ khi tính thu nhập chịu thuế TNCN. Vậy theo bà, nên bổ sung thêm những khoản giảm trừ nào?

Tôi nghĩ Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm xây dựng luật của một số nước trên thế giới. Ví dụ như ở Mỹ, ngoài cho phép giảm trừ chi phí trả lãi vay trên khoản cầm cố nhà, họ còn cho giảm trừ cả chi phí y tế hay tổn thất do trộm cắp/tai nạn.

Ở Pháp, lỗ từ hoạt động sản xuất kinh doanh được coi là một khoản giảm trừ vào thu nhập, tránh tình trạng kinh doanh ở ngoài thua lỗ nhưng vẫn phải đóng thuế từ tiền lương. Nước Pháp còn cho giảm trừ chi phí nuôi dưỡng người già trên 75 tuổi cùng sống với mình nữa.

Còn ở Nhật Bản, chi phí đi lại, chi phí đào tạo nâng cao công nghệ/kiến thức cần thiết trực tiếp để thực hiện nhiệm vụ công việc được phép giảm trừ.

Về giảm trừ gia cảnh, tôi cho rằng hai mức giảm trừ cho cá nhân và người phụ thuộc theo Luật thuế TNCN mới đã từng bước phù hợp với thực tế đời sống kinh tế, xã hội.

Tuy nhiên, cũng cần theo dõi sát diễn biến chỉ số giá tiêu dùng (CPI), sức mua của đồng Việt Nam và tốc độ tăng trưởng GDP để có sự điều chỉnh cho kịp thời phù hợp. Ngoài ra, các yêu cầu về điều kiện/giấy tờ chứng minh người phụ thuộc cũng nên được rà soát để đảm bảo tính thực tiễn và triển khai được trên thực tế.

Xin cám ơn bà đã trả lời phỏng vấn!

Quan điểm mà tác giả bày tỏ tại đây không nhất thiết bày tỏ quan điểm và ý kiến của KPMG.

Ngô Tuấn