Có không ít cơ sở để các nhà xe và người dân hy vọng rằng tuyến cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên, con đường 10.000 tỉ đồng, sẽ được miễn phí, tức người dân sẽ không phải đóng phí khi đi trên tuyến cao tốc hiện đại bậc nhất Việt Nam (dự kiến sẽ thông xe giai đoạn 1 vào cuối tháng 6 tới).

Nghe có vẻ là chuyện không tưởng, nhưng tới giờ phút này việc thu phí đoạn 1 (dài 30km từ Sóc Sơn – Thái Nguyên) vẫn còn bỏ ngỏ. Nói còn bỏ ngỏ là bởi chỉ hơn một tháng nữa đoạn này sẽ thông xe bước 1, nhưng cho đến giữa tháng 5 vừa qua, bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã phải lần thứ hai phát công văn (hoả tốc) xin ý kiến bộ Tài chính về việc có tiếp tục triển khai xây dựng gói thầu trạm thu phí.

Theo thứ trưởng bộ GTVT Nguyễn Hồng Trường, sở dĩ bộ này phải có công văn hoả tốc vì gần sáu tháng trước, ngày 1.1.2013, bộ cũng đã có công văn hỏi ý kiến bộ Tài chính về vấn đề này, song đến nay vẫn chưa nhận được ý kiến phản hồi của bộ Tài chính. “Bộ GTVT đề nghị bộ Tài chính sớm nghiên cứu, có ý kiến về chủ trương tiếp tục xây dựng trạm thu phí trong dự án quốc lộ 3 mới đoạn Hà Nội – Thái Nguyên theo dự án đầu tư đã duyệt trước đây”, công văn hoả tốc do thứ trưởng Trường ký, nêu rõ.

Thoạt nghe qua, không ít người sẽ thắc mắc là tại sao bộ GTVT lại phải sốt sắng đi hỏi bộ Tài chính về việc có hay không triển khai một gói thầu (trạm thu phí) đã được chính bộ GTVT phê duyệt trước đó, cũng như đã được Thủ tướng chấp thuận chủ trương về quy mô đầu tư. Cụ thể, trong dự án này sẽ có gói thầu xây dựng một trạm thu phí tại Km38 + 600 (thuộc địa phận huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên), với kinh phí xây dựng 111,5 tỉ đồng.

Ngày 25.5, trao đổi với phóng viên Sài Gòn Tiếp Thị bên hành lang Quốc hội, bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng nói rằng việc có thu phí hay không phải căn cứ vào chủ trương từ lúc đầu tư ban đầu và do đây là công trình sử dụng vốn vay nên phải căn cứ vào điều kiện vay vốn. Nếu chiếu theo các căn cứ mà bộ trưởng Thăng nói thì đây là tuyến đường có thu phí. 

Vì như đã nói ở trên, quy mô đầu tư mà Thủ tướng chấp thuận và quyết định phê duyệt đầu tư của bộ GTVT, cũng như hiệp định vay vốn với cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) thì đây là tuyến đường có thu phí để hoàn vốn.

Vậy nhưng, vấn đề ở chỗ, dự án cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên là công trình sử dụng vốn ngân sách (Nhà nước đi vay), vì thế (nếu có) trạm thu phí thì đương nhiên đây phải là trạm thu nộp ngân sách nhà nước. Song, mới đây, để thực hiện nghị định quỹ Bảo trì đường bộ, ngày 28.12.2012, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành văn bản số 2250/TTg – KTN yêu cầu bộ GTVT xoá bỏ, dừng thu từ ngày 1.1.2013 đối với các trạm thu phí sử dụng đường bộ nộp ngân sách nhà nước. 

Cho nên, việc thành lập mới trạm thu phí nộp ngân sách là điều rất khó! Trong công văn trước đó gửi bộ Tài chính vào đúng ngày quỹ Bảo trì đường bộ có hiệu lực (1.1.2013), bộ GTVT cũng đã cố gắng thuyết phục rằng: Nhà nước đã cung cấp cơ sở hạ tầng thiết yếu cho người dân đi lại giữa Thái Nguyên và Hà Nội (quốc lộ 3 cũ – PV), nên trong trường hợp người dân sử dụng quốc lộ 3 mới (cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên) có điều kiện hạ tầng tốt hơn (thì) phải đóng phí sử dụng để Nhà nước có nguồn trả vốn vay, bảo trì cơ sở hạ tầng.

Chủ tịch hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam Nguyễn Văn Thanh nói thẳng: “Dứt khoát, có quỹ Bảo trì rồi thì trạm ngân sách không được tồn tại. Đó là nguyên tắc”. Ông Thanh cũng nói thêm, ông rất thông cảm một khi tuyến đường này miễn thu phí thì áp lực hoàn vốn công trình để trả nợ lẫn nguồn tiền để vận hành, bảo trì, sửa chữa tuyến đường là rất lớn, ngân sách hay quỹ Bảo trì khó mà kham nổi. “Có điều, nếu thu tức là trái quyết định của Thủ tướng”, ông Thanh nói.

Ngày 26.5 trả lời câu hỏi của chúng tôi, thứ trưởng bộ Tài chính Nguyễn Thị Minh cho hay, khi rà soát các trạm thu phí để thực hiện nghị định quỹ Bảo trì đường bộ, bộ Tài chính đã xoá hết các trạm thu phí nộp ngân sách. Bà Minh nói thêm dù chưa nhận được văn bản của bộ GTVT, nhưng quan điểm của bà là phải theo nguyên tắc: cái gì Nhà nước đầu tư (bằng ngân sách) thì sẽ không thu phí.

Theo Chí Hiếu