Nếu như quý I-2012, kim ngạch XK thủy sản đạt con số 1,32 tỷ USD thì quý I-2013 này Hiệp hội Chế biến XK thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa đưa ra con số dự báo ước khoảng 1,15 tỷ USD, giảm 13% so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân là do kỳ nghỉ tết Nguyên đán năm nay kéo dài, nguồn nguyên liệu như cá tra, tôm có chiều hướng không ổn định, các thị trường XK chính đều gặp khó khăn.

VASEP dự báo sản lượng cá tra quý I-2013 có thể chỉ đạt khoảng 100.000 - 150.000 tấn, giảm 30 - 50% so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, nhiều thị trường lớn như: EU, Mỹ, ASEAN, Mexico, Brazil... đều giảm mạnh nhu cầu NK. Dự báo kim ngạch XK mặt hàng này trong quý I chỉ đạt khoảng 230 - 250 triệu USD, giảm 40% so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo ông Dương Ngọc Minh - Phó Chủ tịch VASEP kiêm Chủ tịch Ủy ban cá nước ngọt, sản lượng cá sụt giảm cảnh báo các nhà máy sẽ gặp khủng hoảng do thiếu nguyên liệu để sản xuất. Ông Minh cũng cho biết mặc dù hiện tại Việt Nam vẫn là nước sản xuất và XK cá tra lớn nhất thế giới, song Thái Lan, Phillipines và nhiều nước khác đang tích cực đầu tư vào việc nuôi, XK mặt hàng này để sẵn sàng cạnh tranh với Việt Nam trong thời gian tới.

Bên cạnh mặt hàng cá tra, XK tôm cũng đang gặp khó bởi rào cản thương mại từ thị trường Nhật, Hàn Quốc và vụ kiện bán phá giá tôm tại Mỹ. Tôm Việt Nam cũng dần mất thế cạnh tranh so với Thái Lan, Indonesia, Ecuador, Ấn Độ… bởi giá thành sản xuất cao, tỷ lệ nuôi thành công thấp (chỉ đạt 30 - 40%). Đơn cử như tôm Việt Nam XK sang Nhật Bản với giá 11,2 USD/kg, trong khi giá bán của Ấn Độ chỉ ở mức 8,6 USD/kg…

“Dự báo giá trị XK tôm Việt Nam quý I-2013 chỉ ở mức 360 triệu USD, giảm 18 - 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu không nhanh chóng có chính sách ổn định sản xuất, hạ giá thành, giải quyết vấn đề Ethoxyquin nhằm khai thông thị trường Nhật Bản thì ngành tôm khó trụ vững trong năm 2013” - ông Trương Đình Hòe Tổng thư kí VASEP cho biết.

Cần đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế

Khó khăn là có thực nhưng theo VASEP cũng có nhiều thông tin lạc quan vì thời điểm cuối tháng 2-2013 này nhiều DN thủy sản đã có đơn hàng nên hoạt động XK một số mặt hàng chủ lực như tôm và cá tra sẽ phục hồi hơn so với tháng đầu năm.

Đặc biệt, từ đầu năm 2013 đã có thêm 5 DN cá tra trong nước đạt chứng nhận nuôi trồng thủy sản theo tiêu chuẩn quốc tế của Hội đồng Quản lý Nuôi trồng thủy sản ASC (tổ chức được thành lập bởi Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên). Như vậy tính tới thời điểm hiện tại, nước ta có 13 DN cá tra được cấp chứng nhận ASC. Việc nhận chứng nhận ASC được coi là một trong những “giấy thông hành” cần thiết để các nhà xuất khẩu thủy sản Việt Nam có thể vững bước vào các thị trường lớn và khó tính trên thế giới như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản…

“Thực tế cho thấy, các DN thủy sản đạt những tiêu chí đánh giá chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế như ASC, Global GAP (thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu), GAP (thực hành nông nghiệp tốt)… thường nhận được các đơn hàng lớn hơn, giá bán cao hơn, thậm chí là cao hơn 15 - 20% so với giá bán thông thường. Trong khi các DN không có các chứng nhận kể trên thường phải chật vật xoay xở tìm đối tác”, ông Trương Đình Hòe cho biết.

VASEP dự kiến kim ngạch XK tôm năm 2013 có thể đạt 2,4 tỷ USD (tăng 6,5% so với năm 2012) nếu giải quyết được những tồn tại: Dịch bệnh, cạnh tranh tôm nguyên liệu từ thương lái Trung Quốc, thị trường và rào cản Ethoxyquin. Ngoài thị trường chính là Hoa Kỳ, châu Âu và Nhật Bản, lượng tôm XK sang các nước châu Á có thể tăng vì tăng trưởng kinh tế khu vực này được dự báo ở mức ổn định. Các thị trường Singapore, Philippines, Đài Loan, Trung Quốc có khả năng vẫn tăng. Thêm vào đó, hai thị trường NK lớn Hàn Quốc và Australia những năm gần đây đều duy trì tăng trưởng cao.

Ông Ngô Tiến Chương - Điều phối viên Chương trình nuôi trồng thủy sản của WWF tại Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần tập trung đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm thay vì phát triển ồ ạt mà thiếu kiểm soát hay thiếu quy hoạch tốt, nhằm gia tăng giá trị của sản phẩm thay vì gia tăng số lượng. Áp dụng các tiêu chuẩn bền vững một cách có hệ thống để tạo lòng tin của người tiêu dùng và sản xuất có trách nhiệm với môi trường và xã hội. Việt Nam cần có chiến lược thị trường tốt để đảm bảo tính cạnh tranh cao đối với các sản phẩm thủy sản “Made in Vietnam”, chẳng hạn như cá tra Việt Nam.

Theo Quang Duy