Nhìn lại nền kinh tế những tháng qua, Ts. Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, ví von cho rằng: "Với một nền kinh tế đang "ốm yếu", việc dư nợ tín dụng những tháng qua tăng thấp cho thấy một xu hướng bất bình thường đang diễn ra giống như quá trình "lưu thông máu" cho một cơ thể đang bị "ốm nặng", đã bị đình trệ hầu như hoàn toàn trong suốt nửa năm".

Năm 2013 được dự báo là tiếp tục khó khăn và nguy cơ lạm phát cao hơn năm 2012. Theo quan điểm của ông Thiên, thì không cần, không nên đặt mục tiêu tăng trưởng cao. Mà Chính phủ cần tiếp tục ưu tiên dồn sức cho nhiệm vụ tái lập ổn định vĩ mô. Phải dành nhiều nguồn lực cho các đột phá tái cơ cấu, không thể chỉ dành cho tăng trưởng như các năm trước.

Cung, cầu đều gặp khó

"Mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2013 có thể và nên chỉ đặt ở mức 3 - 4% và cũng chỉ được coi là mục tiêu định hướng", ông Thiên nhấn mạnh. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là trong năm 2013 và các năm tiếp theo, vốn đầu tư có còn tiếp tục duy trì được mức độ tăng trưởng như năm 2012 không (đặc biệt là vốn đầu tư của khu vực nhà nước)?

Một điểm chú ý là khi đầu tư công (ĐTC) của nửa cuối năm 2012 như đập phá và xây dựng trụ sở mới của các cơ quan nhà nước, mua sắm xe cộ, đào và lát lại vỉa hè lòng đường có thể sẽ làm trực tiếp tăng GDP của chính năm đó (2012) nhưng cách thực hiện vốn đầu tư kiểu này không hề lan toả cho các năm sau, ĐTC như vậy là không hiệu quả.

Thêm vào đó, hiện cả người tiêu dùng (NTD) và nhà đầu tư (NĐT) đều khá thận trọng trong chi tiêu, dẫn tới khả năng mở rộng sản xuất sẽ rất khó. Như vậy có thể thấy nền kinh tế hiện đang thực sự khó khăn cả ở phía cung lẫn cầu. Cung yếu làm suy giảm cầu, và cầu suy giảm sẽ không kích thích được cung. Với tình hình như vậy, có thể việc tăng ĐTC đang có nguy cơ đi ngược lại với mục đích ổn định kinh tế vĩ mô của Chính phủ.

Dành nhiều nguồn lực cho các đột phá tái cơ cấu kinh tế

Việc giảm lãi suất được cộng đồng DN và các bên có liên quan hoan nghênh, coi đây là giải pháp cơ bản có thể giúp DN giảm chi phí vốn, tăng khả năng tiếp cận vốn đối với DN. Tuy vậy, các DN vẫn cho rằng trên thực tế, chi phí mà họ phải thanh toán để vay vốn là cao hơn và khả năng tiếp cận vốn trên thực tế chưa được cải thiện.

Ts. Nguyễn Đình Cung - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng các giải pháp nói chung đều mới chỉ nhắm đến các nguyên nhân trực tiếp. Về cơ bản là "ngược lại" đối với các giải pháp kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Một phần không nhỏ phần "cung" của nền kinh tế được hình thành trước đây có thể đã quá mức hoặc không tương thích với "cầu" hiện tại và tương lai của nền kinh tế. Vì vậy không thể tạo ra cầu giả tạo để giải quyết các thành phần về cung của nền kinh tế.

Điều đáng nói thêm là trong khi các giải pháp hỗ trợ DN chưa phát huy tác dụng như mong muốn, chi phí sản xuất và giá thành chưa giảm được, thì giá xăng dầu, điện lại điều chỉnh tăng liên tục. Nhiều quy định mới ban hành cũng tăng thêm đáng kể chi phí tuân thủ đối với các DN trong ngành có liên quan. Chẳng hạn, một quả trứng gà phải chịu thêm 5 loại phí trước khi đến được với NTD; phí bảo vệ môi trường đánh vào túi PE làm tăng chi phí thêm 0,1 USD/kg đối với hàng thủy sản xuất khẩu (XK)…

"Tài khóa luôn có xu hướng mở rộng, bội chi gia tăng. Thu cao, chi nhiều. Nhưng khi thu giảm, không bền vững thì chi không thể giảm đột ngột được. Ít khi chúng ta thảo luận có từng này tiền thì phải làm gì để hiệu quả, mà chủ yếu tập trung thảo luận tiền đang thiếu, phải làm gì để huy động thêm", ông Cung nói.

Nợ xấu là chủ đề "nóng"

Trước những khó khăn gay gắt và nhiều mặt của DN, những thảo luận, kiến nghị về các giải pháp tháo gỡ, chia sẻ khó khăn đối với DN luôn là chủ đề nóng. Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cần sự dũng cảm vượt qua định kiến để điều hành hài hòa giữa Nhà nước và thị trường; DN nhà nước (DNNN) và tư nhân, nội địa và nước ngoài. Không những đảm bảo đòi hỏi hội nhập, mà cả quy trình của quá trình này. Hiện quy trình đang bị làm ngược bằng cách cho phép độc quyền điều chỉnh giá theo thị trường. Đây là điểm căn bản rất quan trọng. Và phải hướng tới giảm lợi ích nhóm, tham nhũng và tăng trách nhiệm giải trình, giữ được lợi nhuận trong DNNN. Với tư nhân phải đảm bảo ổn định, nhất quán.

"Nhà nước cần quan tâm hỗ trợ DN. Cần chú ý không chỉ quyền sử hữu trí tuệ, đảm bảo pháp lý và hạ tầng đầu ra. Dường như chúng ta để mặc DN, người dân "chiến đấu" với bên ngoài. Nhà nước nên coi đây là nhiệm vụ cần chú ý nhiều hơn" ông Phong đề xuất.

Còn theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, hiện có vấn đề ở cách tiếp cận nợ xấu: thay vì nhận về mình, tất cả các bên đều đẩy lỗi cho người khác - DN thì đẩy cho ngân hàng, ngân hàng đẩy DN, địa phương đẩy Trung ương và ngược lại… Trong khi đó, câu hỏi cần phải làm gì trong vấn đề này, liên quan đến các bên và giải quyết ra sao thì không ai chịu nhận. Chương trình tái cơ cấu hệ thống của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có vấn đề ngay từ đầu: "Khi chúng ta tiến hành tái cơ cấu ngân hàng, trọng tâm được đặt ra là xử lý nợ xấu, nhưng lại không biết chính xác con số nợ xấu của DNNN là bao nhiêu? Vậy nên trong Đề án tái cơ cấu không hề có khẳng định DNNN có trả lại tiền được hay không".

"Nợ xấu đang trở thành vấn đề lớn, gây "nghẽn mạch" nền kinh tế. Nguyên nhân cũng đã được kể ra rất nhiều, việc còn lại bây giờ chỉ là các cơ quan đồng lòng ngồi lại với nhau và đưa ra hướng giải quyết càng sớm càng tốt. Nếu không, cái giá mà chúng ta phải trả sẽ càng ngày càng đắt hơn", ông Ánh nói.

Các chuyên gia tài chính cho rằng nợ xấu hiện đã trở thành vấn đề mang tính chất quốc gia và chỉ có Chính phủ mới có thể giải quyết được. Và muốn giải quyết được thì có thể phải sử dụng tới 60 - 70% tiền từ Ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, theo thống kê, tính tới tháng 10, chưa bao giờ thu ngân sách lại khó khăn đến như vậy (ít nhất trong 10 năm trở lại đây). Cụ thể, đến ngày 15/10, tổng thu ngân sách là 523.000 tỷ đồng, chi 678.000 tỷ đồng. Dự toán thu ngân sách đạt 70% và chi đạt 75%.

-----------------------------------

Giảm bớt các quy định hành chính vào thị trường

Ông Cao Sỹ Kiêm - Chủ tịch Hiệp hội DNNVV
------------------------------------
Tỷ lệ DN nhỏ và vừa (DNNVV) tham gia vào các chương trình hỗ trợ của Chính phủ, như: Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, Quỹ đổi mới khoa học công nghệ... còn rất khiêm tốn (dưới 10%). Việc tiếp cận hạn chế này còn bắt nguồn từ nguyên nhân thiếu thông tin, hoặc thủ tục quá phức tạp. Chính phủ đã triển khai các chính sách, chương trình hỗ trợ vốn cho các DNNVV, như: bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ tín dụng. Tuy nhiên, trên thực tế thì mới có một số lượng nhỏ DN được thụ hưởng chính sách hỗ trợ này.

Qua khảo sát, có đến 55% gặp trở ngại do thủ tục vay (hồ sơ vay vốn phức tạp, không có thủ tục vay vốn đơn giản cho các DNNVV); 50% gặp trở ngại yêu cầu thế chấp (thiếu tài sản có giá trị cao để thế chấp, ngân hàng không đa dạng hóa tài sản thế chấp, như: hàng trong kho, các khoản thu...); 80% gặp trở ngại tỷ lệ lãi suất chưa phù hợp.

Các điều kiện vay vốn hiện nay chưa phù hợp với DNNVV. Chỉ có 30% DNNVV tiếp cận được vốn từ ngân hàng, 70% còn lại phải sử dụng vốn tự có hoặc vay từ nguồn khác với mức lãi suất cao. Vì vậy, Nhà nước cần trợ giúp bằng hoàn thiện khung pháp lý theo hướng tạo những điều kiện thông thoáng nhất cho DN hoạt động (đấu thầu, đất đai, thuế, đầu tư...).

Chúng ta không nên làm chính sách theo lối không quản được thì cấm hay hạn chế hay ban hành tùy tiện, thiếu cân nhắc và xa lạ với thực tế với cuộc sống thường ngày. Giảm bớt các quy định, giấy phép can thiệp hành chính vào thị trường.


Giảm thuế TNCN chưa thật sự cần thiết

Ts. Vũ Đình Ánh - Chuyên gia kinh tế
------------------------------------
Việc miễn giảm thuế TNCN chưa thật sự cần thiết nhằm kích thích tiêu dùng cuối cùng, do số đối tượng phải nộp thuế TNCN không lớn, hơn nữa cũng không phải là đối tượng chính cần kích thích tiêu dùng để giải quyết đầu ra cho các DN Việt Nam. Các DN mong Chính phủ cân nhắc thận trọng trong quản lý và điều hành thị trường giá cả các nguyên nhiên vật liệu thiết yếu như xăng dầu, than… Vì dù lạm phát đã và đang có xu hướng "hạ nhiệt" so với năm 2011, song giá cả của các nguyên nhiên vật liệu thiết yếu đó tăng lên không chỉ làm chồng chất thêm khó khăn cho giá đầu vào của DN, mà còn hạn chế khả năng tiêu thụ sản phẩm. Thu nhập khả dụng của các hộ gia đình có thể dành để tiêu dùng các sản phẩm hàng hóa dịch vụ khác bị thu hẹp, một lần nữa lại hạn chế khả năng tiêu thụ sản phẩm của DN.


Kích cầu là giải pháp cấp bách cần thực hiện ngay

Ts. Nguyễn Đại Lai - Chuyên gia tài chính ngân hàng
------------------------------------
Sức ì của nền kinh tế đã biểu hiện rõ qua năng lực hấp thụ vốn rất yếu của DN. Điều này chứng tỏ thị trường hàng hóa và dịch vụ cung đang lớn hơn cầu, tức là sức mua rất yếu. Điều này khiến cho thị trường vốn bị ứ đọng, không tìm được nhiều khách hàng có đủ điều kiện cho vay. Nền kinh tế đang trong trạng thái "thừa vốn, thừa hàng, thiếu tiền". Sự suy giảm của nền kinh tế đã bộc lộ rõ và DN lao đao. Chính phủ cần có chính sách kích cầu và coi đây là giải pháp cấp bách cần thực hiện ngay. Thực tế kinh tế đã rơi vào trạng thái trì trệ, kích cầu là phải kích mạnh vào năng lực mua hàng hóa, dịch, vụ chứ không phải kích vào sản xuất hàng hóa. Giải pháp này dựa trên biểu hiện của lạm phát năm 2012 không khó kiểm soát, không phải do nhập khẩu, cũng không phải do chi phí đẩy hay cầu kéo như một số năm trước, mà căn bản là do sức mua của xã hội giảm sút. Do đó, các chính sách kích cầu cần chỉ rõ, ví dụ như tăng lương, giảm thuế giá trị gia tăng, mua hàng tạm trữ, giảm lãi suất cho vay...