Tại nhiều nước trên thế giới như Đức, Thụy Điển, Pháp, Nhật Bản…, có nhiều HTX có quy mô lớn như tập đoàn, tổng công ty. Raiffeisen ZentralBank (Ngân hàng HTX hay Ngân hàng nhân dân) của Đức là một trong những ngân hàng lớn nhất châu Âu với 18.000 chi nhánh là ví dụ điển hình về quy mô của HTX không hề nhỏ như suy nghĩ của nhiều người.

Trong khi đó, ở nước ta, tuyệt đại đa số HTX hiện có quy mô rất nhỏ, hiệu quả hoạt động chưa cao. Nguyên nhân quan trọng là Luật HTX năm 2003 có nhiều quy định không còn phù hợp. Vì vậy, tại Kỳ họp thứ này, Quốc hội sẽ xem xét để thông qua Luật HTX (sửa đổi), quy định rõ mục đích hoạt động của HTX là tối đa hóa lợi ích cho thành viên thông qua việc đáp ứng nhu cầu chung của thành viên về sản phẩm, dịch vụ hoặc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho thành viên; tác động trực tiếp vào hoạt động kinh tế của các thành viên… Hy vọng, với Luật HTX (sửa đổi), trong tương lai, Việt Nam sẽ có nhiều HTX quy mô lớn, hoạt động hiệu quả, như Liên hiệp HTX thương mại TP.HCM (Saigon Coopmart).

Trong tương lai gần, sau khi Luật HTX được Quốc hội thông qua, sẽ có bao nhiêu Saigon Coopmart ra đời?

Hiện tại, các đô thị lớn có rất nhiều liên hiệp HTX dịch vụ vận tải, taxi, thương mại… Luật HTX sửa đổi sẽ tạo điều kiện để thành lập, củng cố và phát triển các liên hiệp HTX với quy mô lớn hơn, là tiền đề để hình thành những HTX hoạt động hiệu quả, có quy mô lớn ngang với những doanh nghiệp lớn, thậm chí có HTX có quy mô tổng công ty. Luật HTX (sửa đổi) được thông qua, sẽ tạo điều kiện để thành lập ngân hàng HTX trên cơ sở cơ cấu lại quỹ tín dụng nhân dân Trung ương và các quỹ tín dụng nhân dân địa phương. Ngân hàng HTX này có quy mô lớn hơn nhiều so với tổng công ty.

Việc thành lập liên hiệp HTX liệu có thực hiện theo mệnh lệnh hành chính tương tự như thành lập một số tập đoàn, tổng công ty?

Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) quy định, HTX và liên hiệp HTX được thành lập trên cơ sở tự nguyện, hợp tác, bình đẳng, đồng sở hữu, tương trợ lẫn nhau giữa các thành viên, nhằm mang lại lợi ích cho thành viên thông qua đáp ứng nhu cầu chung của thành viên về kinh tế, xã hội và văn hóa. Vì vậy, không có việc thành lập liên hiệp HTX bằng mệnh lệnh hành chính trên cơ sở “gom” các HTX hoạt động trên cùng lĩnh vực ở cùng một địa bàn hay một khu vực, mà chỉ khi các HTX phát triển đến mức nào đó thấy cần phải hợp tác với nhau trong một tổ chức để nâng hiệu quả hoạt động, giảm chi phí đầu vào, tăng sức cạnh tranh với thành phần kinh tế khác, thì họ tự nguyện thành lập hoặc tham gia.

Đó là chuyện của tương lai, còn hiện tại, tỷ lệ HTX hoạt động kém hiệu quả rất lớn. Vậy Luật HTX (sửa đổi) sẽ xử lý vấn đề này thế nào?

Theo điều tra của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện có hơn 20% số HTX chỉ còn là tên, đã dừng hoạt động, không có tài sản, trụ sở, một số ít còn mặt bằng do Nhà nước giao, hoặc cho thuê. Với những HTX này, phải “làm thủ tục cuối cùng” là giải thể, mặt bằng và tài sản gắn liền với mặt bằng sẽ được chuyển cho chính quyền địa phương. Đối với HTX hoạt động hình thức, hoặc lúng túng trong xây dựng phương án tổ chức hoạt động, chưa mang lại nhiều lợi ích cho thành viên sẽ được xử lý theo hướng hoặc là giải thể, hoặc là sửa đổi điều lệ và củng cố tổ chức hoạt động theo quy định của Luật HTX (sửa đổi).

Còn đối với những tổ chức kinh tế hoạt động dưới tên HTX, nhưng thực tế là công ty TNHH, hoặc công ty cổ phần mà không thể tổ chức lại để trở thành HTX, thì hướng dẫn chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Những HTX này đã và đang được hưởng chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước thì không áp dụng chế độ hồi tố.

Với các hình thức xử lý như vậy, sẽ tác động thế nào tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của nhiều tổ chức kinh tế hiện nay?

Các hình thức xử lý như trên sẽ lành mạnh hóa môi trường kinh doanh, tạo môi trường pháp luật cho HTX hoạt động đúng bản chất, cải thiện hình ảnh và uy tín của kinh tế tập thể đối với xã hội; làm rõ bản chất HTX để có chính sách ưu đãi, hỗ trợ đặc biệt và tránh việc lạm dụng chính sách hỗ trợ. Với các hình thức xử lý như trên, không làm phát sinh chi phí cho chuyển đổi HTX; không gây mất mát vốn, tài sản hiện có của HTX trái lại được phát huy hiệu quả hơn.

Theo Mạnh Bôn

Báo Đầu tư